Zabytkowa Biblia, odkryta w archiwum parafii w Rajczy, wciąż rodzi wiele pytań

Odkryto najstarszy znany egzemplarz Pisma Świętego przechowywany w parafiach diecezji bielsko-żywieckiej. Wydana w 1561 r. w Pradze Biblia znajdowała się dotąd w archiwum parafii w Rajczy na Żywiecczyźnie, przy granicy polsko-słowackiej. Stamtąd trafiła w ręce ks. dr. Czesława Chrząszcza, archiwisty i notariusza w bielskiej kurii, który podkreśla, że wokół zagadkowego woluminu jest wciąż wiele pytań.

Egzemplarz zabytkowej Biblii jest starannie wydany, wzbogacony kunsztownymi ilustracjami i pięknymi inicjałami, rozpoczynającymi rozdziały poszczególnych ksiąg i akapitów. „To Biblia zapisana w języku czeskim. Obejmuje ona zarówno księgi proto-, jak i deuterokanoniczne – te ostatnie umieszczono na jej końcu” – wyjaśnia ks. Chrząszcz, wskazując, że prawdziwym odkrywcą zabytku jest proboszcz rajczański ks. Andrzej Zawada.

Księga nie ma ani okładki, ani też strony tytułowej. Zdaniem notariusza, nosi ona też wyraźne „blizny” z przeszłości. „W jakichś – zapewne dramatycznych – okolicznościach wydarto z niej pierwsze strony i cały Nowy Testament. Mimo to jest bezcennym zabytkiem. Trzy tygodnie temu wróciła z komory fumigacyjnej w Katowicach, w której poddano ją dezynfekcji” – tłumaczy i jednocześnie przyznaje, że niedawno udało się mu wolumin zidentyfikować.

„Dokładnie taki sam egzemplarz znajduje się w Bibliotece Seminaryjnej w Paradyżu. To Biblia wydana w 1561 roku w Pradze przez Jerzego Melantricha, tamtejszego drukarza i wydawcy. Mamy przed sobą najstarszy znany egzemplarz Pisma Świętego przechowywany w parafiach diecezji bielsko-żywieckiej” – zapewnił, precyzując, że pochodzi on z trzeciego wydania tej Biblii.

Według kapłana, Biblia mogła być prywatną własnością ks. Wawrzyńca Homolki, jednego z XIX-wiecznych proboszczów rajczańskich, rodowitego Czecha. „Może służyła księżom w prowadzeniu duszpasterstwa wśród ludności słowackiej, którzy w wieku XVII i później przychodzili do Rajczy po słowo Boże i sakramenty święte, czy też w którymś momencie została po prostu przyniesiona na plebanię przez jakąś nieznaną osobę?” – zastanawia się ks. Chrząszcz.

Obecnie zabytkowa Biblia znajduje się w Bibliotece i Archiwum Diecezjalnym w Bielsku-Białej. Zostanie jednak zwrócona parafii.
Jiři Melantrich (1511 -1580) był czeskim drukarzem i nakładcą. Od 1552 prowadził drukarnię w Pradze, w której wydał ok. 200 dzieł, często zdobionych drzeworytami, m.in. Biblię zw. Melantriska. Użyte w „Biblii z Rajczy” litery pozbawione są jednak znaków diakrytycznych, charakterystycznych dla współczesnego języka czeskiego.