Zmarł Jarosław Marek Rymkiewicz – wybitny poeta, eseista i krytyk literacki

W wieku 86 lat zmarł Jarosław Marek Rymkiewicz, eseista, krytyk, dramaturg, tłumacz, w ostatnich latach także publicysta polityczny. Artysta odszedł 3 lutego, o jego śmierci poinformował dziś syn, Wawrzyniec Rymkiewicz.

Rymkiewicz stał się swego rodzaju specjalistą w przybliżaniu współczesnemu czytelnikowi literatury XIX wieku. Napisał wiele książek poświęconych dawniejszym poetom, zwłaszcza Mickiewiczowi. Tom rozmów Adama Poprawy z Rymkiewiczem na temat autora „Pana Tadeusza” nosi tytuł “Mickiewicz, czyli wszystko” (rozmawiał Adam Poprawa). Wydał też pracę “Mickiewicz. Encyklopedia”.

Wiele uwagi w swojej działalności jako historyk i krytyk literatury poświęcił też innym romantykom pisząc m.in. książki „Juliusz Słowacki pyta o godzinę”, “Słowacki. Encyklopedia” czy “Aleksander Fredro jest w złym humorze”. Fascynował się także twórczością Bolesława Leśmiana, czego owocem stała się obszerna praca “Leśmian. Encyklopedia”.

Jako poeta dołączył do grona twórców konsekwentnie mierzących się z definicjami przejścia od życia doczesnego do wiecznego – lub też, wedle części twórców, do nicości. Temu tematowi poświęcone są liczne tomy jego wierszy, w tym “Zachód słońca w Milanówku”, (2002), Do widzenia gawrony, (2006) czy Metempsychoza. Druga księga oktostychów, (2017).

Debiutował w 1957 r. tomikiem pt. „Konwencje” miał miejsce w roku 1957. “Zamiłowanie do konwencji, uznanie jej za literacką wartość, sygnalizuje, iż był zwolennikiem klasycyzmu” – zauważa portal culture.pl. W całej rozciągłości potwierdza to książka „Czym jest klasycyzm. Manifesty poetyckie” z 1967 roku, stanowiąca deklarację artystycznego światopoglądu Rymkiewicza: “Klasycyzm to nieustanna walka o swoje miejsce w kulturze, a więc w czasie teraźniejszym, to nieustanna świadomość, że czas przeszły jest czasem teraźniejszym, świadomość, że nie ma idiomu poetyckiego czasu minionego i czasu teraźniejszego, bo jest jedno wielkie morze języka poetyckiego poza czasem, to wreszcie nieustanne projektowanie siebie i innych w przyszłość”.

Oddzielną, także bardzo ważną dla polskiej humanistyki dziedziną twórczości Rymkiewicza była eseistyka historyczna, która jednak nierzadko nawiązywała do bieżącej sytuacji i stanowiła komentarz autora do współczesnych polskich debat. Nurt ten wyznaczają m.in. takie dzieła jak “Rozmowy polskie latem roku 1983”, “Umschlagplatz”, czy „Wieszanie” – 33 eseje stanowiące rodzaj współczesnych rozliczeń z historią. Kontynuację stanowiło “Kinderszenen” – książka wywiedziona z dziecięcych, napiętnowanych obrazami wojny, doświadczeń autora.

W jednym z wywiadów Rymkiewicz przyznał: “Cokolwiek jeszcze zrobię i cokolwiek napiszę […] tajemnica świata nie przybliży się do mnie i nie oddali ode mnie. Pozostanie w tym samym miejscu, w którym była zawsze – nieruchoma, nieprzenikalna, niedostępna. […] wszelkie próby odczytania jej […] kończą się na niczym”.

Jarosław Marek Rymkiewicz był profesorem filologii, emerytowanym pracownikiem Instytutu Badań Literackich PAN w Warszawie, uczestniczy w działaniach Pracowni Literatury Romantyzmu. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz Rady Programowej Centrum Nauki Kopernik.

Był laureatem wielu istotnych nagród literackich. Za swą twórczość otrzymał m.in. Nagrodę Fundacji im. Kościelskich (1967), Nagrodę im. Stanisława Vincenza (1984), nagrodę literacką im. Zygmunta Hertza paryskiej „Kultury” (1986) oraz Nagrodę Literacką Nike 2003 przyznaną za opublikowany rok wcześniej tom wierszy „Zachód słońca w Milanówku”. W 2016 ro. otrzymał Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt twórczości.