Duchowość pustyni. Piętnaście spotkań ze słynnym trapistą, Thomas Merton OCSO

Thomas Merton OCSO w piętnastu wykładach dla młodych mnichów z amerykańskiego opactwa Gethsemani udowadnia, że tradycja chrześcijańska zakorzeniona jest w duchowości pustyni. Poznając nauczanie Grzegorza z Nyssy, Jana Kasjana, Ewagriusza z Pontu czy Marii Egipcjanki, możemy nie tylko zrozumieć sposób ujmowania świata przez żyjących w odosobnieniu wczesnochrześcijańskich mnichów, lecz także uczyć się od nich życia i mądrości. Materiały dodatkowe zamieszczone na końcu książki, w tym pytania do refleksji i dyskusji, czynią tę książkę niezbędnym podręcznikiem dla każdego, kto pragnie się zmierzyć z chrześcijańską duchowością matek i ojców pustyni, którzy wybrali drogę do „czystości serca”. Publikacja ukazała się nakładem Wydawnictwa W drodze.

Merton OCSO zwraca uwagę na pojęcie kontemplacji oraz dualizm ciała i duszy. Pisze o ideale monastycznym, o tym, że doskonałość nie przyjdzie z zewnątrz, ale z pielęgnowania i rozwoju jej boskiego zalążka, który już w nas jest. Porusza kwestie powołania do doskonałości i powinności modlitwy oraz porzucenia dla niej tego, co rozprasza w świecie, o drodze duchowej poprzez walkę z grzechami i namiętnościami, poznanie siebie i ciągłe czuwanie nad sobą, aż do zjednoczenia z Bogiem.

Najwięcej uwagi kieruje na północny Egipt – kolebkę duchowości ojców pustyni. To tu powstały słynne Apoftegmaty. Podpowiada, jak dzisiaj mądrze korzystać z kierownictwa duchowego. Streszcza też najistotniejsze cechy życia mniszego, tj.: pokora, czystość intencji, umiar, samotność, miłość do bliźnich, zawierzenie Bogu, praca, modlitwa, żal za grzechy, roztropność – a ukoronowaniem tych cnót jest hezychia – kontemplacyjny odpoczynek.

Autor wyróżnia także trzy etapy życia duchowego: człowieka zwierzęcego, racjonalnego oraz duchowego. Na tej drodze głosi konieczność: prostoty, którą nabywa się na pustyni; ciszy, która pomaga oderwać się od świata i posiąść duchową wiedzę i, co najważniejsze – pokory i posłuszeństwa. Porusza także temat pożądań cielesnych, które są przydatne, bo pomagają uzmysłowić sobie żar Bożej miłości. Pragnienie piękna cielesnego uzmysławia pustelnikowi, że nie widzi jeszcze piękna Boga.

W Duchowości pustyni (tytuł oryginalny: A Course in Desert Spirituality. Fifteen Sessions with the Famous Trappist Monk) odkrywane są tajemnice, do których nie warto podchodzić spiesznie i powierzchownie. Jeśli czujemy, że nie jesteśmy jeszcze gotowi zastosować ich w naszym życiu – dajmy sobie przestrzeń, by lektura mogła przynieść pożądane owoce. Potrzeba bowiem zarówno czasu, jak i dużej otwartości.

– Mamy tu tajemnice, do których nie powinniśmy się spieszyć, jeśli jeszcze nie jesteśmy gotowi spotkać się z nimi w naszym życiu. Te wykłady nie mają być jedynie interesujące; one mają nas przemienić. Taki był zamysł Thomasa Mertona, kiedy wygłaszał je po raz pierwszy i bardzo wyraźnie dochodzi w nich do głosu jego umiłowanie duchowości pustyni i znaczenie takiego życia dla nas, ludzi współczesnych – napisał w przedmowie książki Jon M. Sweeney. I dodał: – Wciąż istnieje nadzieja i możliwość tego, że duchowość pustyni może nas uformować – nawet tych, którzy nie złożyli ślubów monastycznych albo zakonnych – na lepszych naśladowców Chrystusa.

Patronat nad książką objęli: „Gość Niedzielny”, „Przewodnik Katolicki”, tygodnik „Idziemy”, miesięcznik „W drodze”, „Teologia Polityczna”, „Wszystko Co Najważniejsze”, dominikanie.pl, Aleteia.pl, opoka.org.pl, Radio Nadzieja, Radio Doxa, Siódma9, Radio Emaus.

O autorze: Thomas Merton OCSO (1915-1968) – trapista, działacz na rzecz pokoju i obrońca praw człowieka, jeden z najbardziej wpływowych pisarzy religijnych naszych czasów. Był obdarzony wielkim talentem literackim. Sławę przyniosły mu dzieła poświęcone duchowości kontemplacyjnej, próba zintegrowania duchowości zachodniej z myślą Dalekiego Wschodu i niezachwiana wiara w wartość chrześcijańskiej aktywności społecznej. W drodze ukazały się: Życie w listach (2011), Aby odnaleźć Boga (2012), Mistyka chrześcijańska (2019).

Recenzja opublikowana w marcowym (2022 r.) wydaniu miesięcznika „W drodze”, Magdalena Kaniewska:

Ta książka ma realną moc zmienić w nas coś ważnego. W jaki sposób? Inspirując nas życiem ojców i matek pustyni, ich głęboką, a jednocześnie prostą w przekazie interpretacją sensu Ewangelii.

Miłośnicy twórczości trapisty z Kentucky zapewne będą chcieli dodać tę pozycję do swojej kolekcji. „Duchowość pustyni” stanowi bowiem kontynuację myśli zawartej w Mistyce chrześcijańskiej.

Tych 15 wykładów, wygłoszonych przez Thomasa Mertona OCSO dla nowicjuszy, nie ma być jedynie interesującą lekturą (mimo, że takie właśnie są!), ale przede wszystkim mają za zadanie przemieniać. Taki właśnie był zamysł ich autora. Taki cel jest także dzisiaj – dla nas.

Niezmiennie chodzi bowiem o rozmiłowanie w duchowości pustyni. Rozmiłowanie intelektualne, ale przede wszystkim – praktyczne! Odnalezienie ponadczasowej głębi i użyteczności – dla każdego, niezależnie od czasów, w których żyjemy, czy posiadania „habitu”. Jako ludzie bowiem od wieków mamy te same potrzeby, pragnienia i dylematy związane z życiem i wiarą.

Niezmiennie też podstawowym celem i troską życia (nie tylko na pustyni), ale także dzisiaj, jest szukanie Boga, szukanie zbawienia. Trzy filary tej drogi, jak pisze autor to: „samotność, praca, modlitwa, a wszystko to w pokorze serca”. Tak było dawniej. Tak jest i teraz.

Merton OCSP pisze o ideale monastycznym, o tym, że doskonałość nie przyjdzie z zewnątrz, ale z pielęgnowania i rozwoju jej boskiego zalążka, który już w nas jest. Porusza kwestie powołania do doskonałości i powinności modlitwy oraz porzucenia dla niej tego, co rozprasza w świecie, o drodze duchowej poprzez walkę z grzechami i namiętnościami, poznanie siebie i ciągłe czuwanie nad sobą, aż do zjednoczenia z Bogiem.

Najwięcej uwagi poświęca północnemu Egiptowi – kolebce duchowości ojców pustyni. To tu powstały słynne Apoftegmaty. Podpowiada jak dzisiaj mądrze korzystać z kierownictwa duchowego. Streszcza najistotniejsze cechy życia mniszego (i w sumie nie tylko!), tj.: pokora, czystość intencji, umiar, samotność, miłość do bliźnich, zawierzenie Bogu, praca, modlitwa, żal za grzechy, roztropność.

W „Duchowości pustyni” Merton OCSO odsłania tajemnice, do których nie warto podchodzić spiesznie i powierzchownie. Jeśli czujemy, że nie jesteśmy jeszcze gotowi zastosować je w naszym życiu – dajmy sobie przestrzeń. By lektura mogła przynieść pożądane owoce, potrzeba bowiem zarówno czasu, jak i dużej otwartości. Dajmy je sobie! Pozwólmy sobie skorzystać z mocy przemiany!

Więcej informacji na stronie Wydawnictwa W drodze.