Kościoły chrześcijańskie współpracują przy odnowie posadzki w Bazylice Grobu Pańskiego

Trzy Kościoły: katolicki, prawosławny i ormiański, zrywając z niechlubną przeszłością głębokich podziałów, postanowiły współpracować przy odnowieniu posadzki w Bazylice Grobu Pańskiego w Jerozolimie. Według amerykańskiej agencji AP współdziałanie to rozpoczęło się już w 2016, gdy władze izraelskie uznały za „zagrożenie dla zwiedzających” stan znajdującej się tam edykuły (kapliczki nad domniemanym grobem Pana Jezusa z frontonem wspartym na kolumnach). Restauracja tego miejsca pociągnęła za sobą potrzebę obecnych prac przy posadzce świątyni.

Na tę nową epokę w stosunkach miedzy wyznaniami chrześcijańskimi w tak świętym miejscu zwrócił uwagę franciszkanin o. Francesco Patton, od 2016 przełozony Kustodii Ziemi Świętej. W wywiadzie dla AP powiedział on 18 marca, że „współpracę między trzema wspólnotami chrześcijańskimi uważam za najważniejsze obecnie wydarzenie, pokazuje ona bowiem całemu światu, że jest tu możliwa braterska relacja między różnymi Kościołami i wywznaniami”.

Pracami kierować będzie palestyński muzułmanin Osama Hamdan, który ma już za sobą realizacje kilku tego rodzaju projektów: żydowskich, chrześcijańskich i islamskich. Za „wielki zaszczyt” uznał on „pracę w tej świątyni, która jest częścią naszego wspólnego dziedzictwa kulturalnego”.

Podczas uroczystego rozpoczęcia prac prawosławny patriarcha Jerozolimy Teofil III zwrócił uwagę na „trudny dla ludzkości czas, związany z rozpoczętą na Ukrainie wojną. Wprowadza ona bowiem wszędzie zachwianie dotychczasowego porządku (instability)”. „Gdy teraz rozpoczynamy prace restauratorskie w tym świętym miejscu, przesyłamy (w świat) nadzieje, która promieniuje ze Świętego Grobu nie tylko dla chrześcijan, ale też dla wszystkich ludzi na całym świecie” – powiedział hierarcha.

Po ekspertyzie, przeprowadzonej w ciągu ostatnich dwóch lat, gdy bazylika często była pusta ze względu na pandemie koronawirusa, wspomniane prace mają rozpocząć się jeszcze w tym miesiącu, aby zakończyć je w sierpniu w 2024 r. Ich koszt, sfinansowany przez darczyńców, ma wynieść ok. 11 mln dolarów.

O. Patton zaznaczył, że równolegle z odnową posadzki eksperci z uniwersytetu La Sapienza w Rzymie oraz z Wydziału Nauk Biblijnych i Archeologii (z siedzibą w Jerozolimie) Papieskiego Ateneum Antonianum w Rzymie będą prowadzili tam prace archeologiczne. Zdecydowano się na nie, gdyż – jak mówi Kustosz Ziemi Świętej – „jeśli zaczynamy tego rodzaju badania archeologiczne, to zawsze możemy liczyć się z jakimiś niespodziankami”.

Bazylika Grobu Świętego (lub Pańskiego; łac. Sanctum Sepulchrum), zwana przez chrześcijan wchodnich Kościołem Zmartwychwstania Pańskiego (gr. Naós tes Anastáseos), to najważniejsza świątynia chrześcijańska w Jerozolimie. Znajduje się w Dzielnicy Chrześcijańskiej na Starym Mieście, w którym – według prastarego przekazu – doszło do męki, ukrzyżowania, złożenia do grobu i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.

Pierwszą bazylikę w tym miejscu wzniesiono w IV wieku na polecenie cesarza Konstantyna. Była ona trzykrotnie większa od współczesnej budowli – rozciągała się od obecnej rotundy (Anastasis), w której mieści się edykuła Grobu, aż do ówczesnej głównej ulicy miasta – Cardo Maximus, gdzie dzisiaj znajduje się rosyjska cerkiew św. Aleksandra Newskiego. Tamten budynek zniszczyli Persowie pod wodzą Chosrowa II Parwiza, który w 614 zdobył Jerozolimę. Za panowania cesarza Herakliusza sanktuarium – w mniejszych rozmiarach – odbudował patriarcha jerozolimski Modest (632-34). Tę bazylika zniszczyli doszczętnie muzułmanie w 1009 na polecenie kalifa Al-Hakima. Gdy w 1099 krzyżowcy zdobyli Jerozolimę, na miejscu ruin wznieśli nową świątynię.

W ciągu wieków sanktuarium to było wielokrotnie przebudowywane oraz nękane przez pożary, trzęsienia ziemi i grabieże. W efekcie pod względem architektonicznym jego kształt jest sumą różnej jakości przebudów i remontów. Mimo że zewnętrzny wygląd Grobu Pańskiego został znacznie odmieniony, a skała Golgoty w dużym stopniu zniszczona, nadal należą one do najcenniejszych relikwii chrześcijańskich, a sanktuarium przyciąga ogromne rzesze pielgrzymów z całego świata.

Bazylika nie jest wyłączną własnością jednego tylko Kościoła chrześcijańskiego, ale współzarządzają nią przedstawiciele kilku wyznań: Prawosławnego Patriarchatu Jerozolimy, Kościoła łacińskiego, reprezentowanego przez Zakon Braci Mniejszych (franciszkanie) i Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego. Mogą oni sprawować na zmianę obrzędy liturgiczne w sanktuarium. Ponadto w największe święta z bazyliki korzystają też duchowni i wierni Kościołów syryjskiego i etiopskiego, a Kościół koptyjski ma prawa tylko do kilku pomieszczeń, a w wybrane dni jego wspólnota może sprawować liturgię we własnej kaplicy znajdującej się na tyłach kaplicy Grobu.

Wzajemne stosunki między poszczególnymi wspólnotami reguluje wywodząca się jeszcze z czasów Imperium Osmańskiego w połowie XIX wieku zasada „Status Quo”. Od co najmniej 8 wieków klucze do świątyni mają członkowie jednej rodziny muzułmańskiej. W 1980 bazylikę wraz z całym Starym Miastem Jerozolimy wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.