Chęciny: coraz bliżej do renowacji synagogi

Być może już jesienią 2023 r. gmach renesansowej synagogi będzie odrestaurowany i udostępniony zwiedzającym. Właśnie ruszają przetargi na inwestycję. Całkowity koszt renowacji obiektu to prawie 5,5 miliona złotych.

Byłaby to kolejna, obok tej w Chmielniku i Szydłowie, odrestaurowana synagoga w woj. świętokrzyskim.

We wnętrzu chęcińskiej synagogi znajdzie się Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej. – Byłoby to muzeum połączone z formą edukacji, szczególnie dla młodszych pokoleń, by uczyć ich tolerancji wobec innych religii i kultur. Odnowiona synagoga poprawiłaby także estetykę tej części miasta, ponieważ budynek ten pozostawia wiele do życzenia, jeśli chodzi o jego wygląd i stan techniczny – wyjaśnia Robert Jaworski, burmistrz Chęcin.

Jest już gotowa dokumentacja projektowa, pozwolenie na budowę i dofinansowanie zarówno z Unii Europejskiej, jak i z ministerstwa. Przetarg na remont synagogi ma zostać ogłoszony już wkrótce. Natomiast zakończenie prac przewidywane jest na trzeci kwartał 2023 roku.

Jak tłumaczy burmistrz Jaworski, synagoga jest dowodem i świadectwem czterowiekowej historii Żydów w Chęcinach. Po II wojnie światowej było w niej kino, biblioteka, pomieszczenia dla urzędu gminy. Gdy budynek opustoszał, szybko postępowała jego degradacja. Zabytkowy obiekt wymagał pilnych remontów.

Dzięki zewnętrznemu wsparciu gmina nie poniesie dużych kosztów. – Zdobyliśmy dofinansowanie z Unii Europejskiej w wysokości 95 procent. 4 procent kosztów pokryło Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zakończyliśmy etap opracowania dokumentacji technicznej i złożyliśmy wniosek o pozwolenie na odbudowę. Jeśli je otrzymamy, wówczas ogłosimy przetarg i przystąpimy do prac mających na celu odrestaurowanie budynku i utworzenie ośrodka – dodaje burmistrz Jaworski.

Chęciny były wzmiankowane w 1275 r., prawa miejskie uzyskały przed 1325 r. Starostwo grodowe zostało otoczone murami przez Kazimierza Wielkiego. Od wieków był tu ośrodek wydobycia miedzi, ołowiu i srebra, od XVI w. do czasów dzisiejszych – wapieni i marmurów, przy dobrze dzisiaj rozwiniętym przemyśle kamieniarskim. Chlubą Chęcin jest średniowieczny zamek wzniesiony przez Władysława Łokietka – obecnie atrakcja turystyczna.

Wzmianka o pierwszych Żydach obecnych w Chęcinach pochodzi z 1564 r. Możliwość osiedlania się zapewnił im dopiero Stefan Batory w 1581 r.

Gmina żydowska przeżywała swój dobry okres w XIX wieku. Liczne osadnictwo wynikało m.in. z bliskości Kielc, w których obowiązywał przywilej De non tolerandis Judaeis. W okresie międzywojennym Żydzi stanowili 56 proc. mieszkańców Chęcin (2825 osób).

W czasie okupacji Niemcy założyli tu getto dla 4 tys. osób. We wrześniu 1942 r. roku okupanci dokonali deportacji Żydów z chęcińskiego getta do obozu zagłady w Treblince.