Pesach – rozpoczęło się najważniejsze święto żydowskie

Tegoroczny Pesach – najważniejsze święto żydowskie – rozpoczęło się 15 kwietnia uroczystą wieczerzą (Sederem). Potrwa 8 dni. Pesach obchodzony jest na pamiątkę wyzwolenia Żydów z niewoli egipskiej. Świętuje się go przez siedem dni w Izraelu (oraz w społeczności Żydów reformowanych) i przez osiem dni wśród religijnych Żydów w Diasporze. Rozpoczyna się w 15. dniu miesiąca Nissan.

Pierwszy wieczór święta, jest najbardziej uroczystym momentem życia żydowskiego. Spożywa się wtedy w gronie rodziny uroczystą kolację sederową, podczas której czytana jest Hagada, opowieść o wyjściu Żydów z Egiptu. „Seder tradycyjnie urządza się w domu, w gronie rodziny i przyjaciół. Jest to pamiątka starożytnej ofiary pesachowej, którą powinniśmy odprawiać w naszych domach – nie w synagodze czy miejscu publicznym – gdzie razem z rodziną i przyjaciółmi mamy spożyć ofiarę. Bo wszystko, co się odbywa w domu, człowiek zapamiętuje” – wyjaśnia naczelny rabin Polski Michael Schudrich.

Pesach (hebr. – pominięcie) to jedna z czterech nazw święta – ta najbardziej znana. Powiązana jest ona z fragmentem Tory (Księga Wyjścia). Mówi on o tym, jak nakazano Izraelitom strzec baranka od 10. dnia miesiąca Nissan, który jest pierwszym miesiącem roku, (według chronologii biblijnej) aż do świtu dnia 14., kiedy to baranek miał zostać zabity. Jego krwią należało skropić drzwi w celu odróżnienia domów, w których mieszkali Izraelici od domów egipskich. Następnie baranek miał zostać spożyty podczas wieczornej uczty. O północy tego dnia dziesiąta plaga spadła na Egipcjan siejąc śmierć wśród pierworodnych, jednak oznaczone domy Izraelitów zostały ominięte. Zaraz po tym faraon ogłosił, że Żydzi mogą opuścić Egipt.

Najważniejszym przykazaniem obowiązującym Żydów w święto Paschy jest zakaz spożywania (a nawet posiadania w domu) chleba i innych produktów zbożowych na zakwasie (chamec). Obowiązkiem natomiast jest spożywanie specjalnego pieczywa – macy, której cały czas przygotowania i pieczenia nie może przekraczać 18 minut.
Nawiązaniem do czasów, kiedy naród żydowski posiadał Świątynię, w której składał ofiary, jest umieszczenie na talerzu sederowym opalonej kości. Przypomina ona o pesachowym baranku, którego składanie w ofierze i spożywanie w noc święta Pesach było biblijnym obowiązkiem. Zwyczaju składania ofiary pesachowej (i innych ofiar) zaprzestano z chwilą zniszczenia w 70 r. przez Rzymian Drugiej Świątyni. Do dziś jednak np. nieliczna (ok. 800 osób) grupa Samarytan praktykuje składanie w ofierze baranków na górze Garizim.

Symbolem innej ofiary składanej z okazji świąt, ofiary Chagiga, jest pieczone jajko, również znajdujące się na sedrowym talerzu.

Podczas uczty wychyla się cztery kielichy wina dla upamiętnienia czterech sposobów nazwania wyzwolenia. Jedno z dzieci zadaje pytania dotyczące znaczenia obrzędów Paschy, na które odpowiada głowa rodziny. Następnie biesiadnicy odmawiają psalmy Hallel. Podczas kolacji sederowej spożywa się też warzywa zanurzone w słonej wodzie oraz gorzkie zioła.

Wieczór sederowy składa się z wielu tradycyjnych rytuałów, odprawianych w ustalonym porządku. Istnieje też wiele zwyczajów ludowych związanych z sederem: np. dzieci próbują ukraść ostatni kawałek macy i wymienić go na prezenty, jeden puchar wina napełnia się dla proroka Eliasza, który jest uroczyście zapraszany do środka; wino z kielichów jest ulewane dziesięciokrotnie na pamiątkę plag egipskich.

Innym, bardziej przyziemnym obyczajem jest przedświąteczne sprzątanie domu. Trzeba wszystko przeprać, odkurzyć każdy kąt, między innymi przetrzepać każdą stronę wszystkich książek – wszystko to na wypadek, gdyby gdzieś zostały jakieś okruchy chamecu. Należy też zmienić zestaw talerzy – w każdym żydowskim domu powinny być ich trzy – mięsny, mleczny i pesachowy.

Święto Paschy jest ważne również dla chrześcijan, gdyż to w jego kontekście miała miejsce Ostatnia Wieczerza i męka Chrystusa. Jak pisał św. Paweł, Chrystus został złożony do grobu jako nasza Pascha (1 Kor 5,7).

Datę Wielkanocy również określa się podobnie jak datę Paschy. – Podstawy wyznaczania daty Świąt Wielkanocnych sięgają biblijnego nakazu, by przygotowanie do święta Paschy przypadało 14 dnia miesiąca Nissan a sama Pascha – 15 dnia miesiąca Nissan – mówi ks. prof. Józef Naumowicz. Wyjaśnia, że Nissan to pierwszy miesiąc wiosenny, pierwszy miesiąc żydowskiego roku liturgicznego, który oparty jest na miesiącach księżycowych. Miesiące księżycowe rozpoczynają się od nowiu, w ich środku, w nocy z 14 na 15 dnia miesiąca – przypada pełnia. Chrześcijanie Wielkanoc świętują nie w samą pełnię, ale w niedzielę po wiosennej pełni. Chodzi o pierwszy dzień tygodnia, w którym to dniu Jezus zmartwychwstał.