Łk 1,26-56: Jezus – Syn Najwyższego przyjęty z radością przez Maryję

Tekst w przekładzie Biblii Tysiąclecia (wyd. 5).

Zwiastowanie Maryi

26 W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, 27 do Dziewicy poślubionej mężowi imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. 28 Wszedłszy do Niej, [anioł] rzekł: «Bądź pozdrowiona, łaski pełna, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami».
29 Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co by miało znaczyć to pozdrowienie. 30 Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. 31 Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. 32 Będzie On wielki i zostanie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. 33 Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca». 34 Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?» 35 Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego okryje Cię cieniem. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. 36 A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, którą miano za niepłodną. 37 Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego». 38 Na to rzekła Maryja: «Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego». Wtedy odszedł od Niej anioł.

Nawiedzenie

39 W tym czasie Maryja wybrała się i poszła z pośpiechem w góry do pewnego miasta w [ziemi] Judy. 40 Weszła do domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę. 41 Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę. 42 Wydała ona głośny okrzyk i powiedziała: «Błogosławionaś Ty między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona. 43 A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie? 44 Oto bowiem, skoro głos Twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości dzieciątko w moim łonie. 45 Błogosławiona [jest], która uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Jej od Pana».

Magnificat

46 Wtedy rzekła Maryja:
«Wielbi dusza moja Pana
47 i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy.
48 Bo wejrzał na uniżenie Służebnicy swojej.
Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia,
49 gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny;
a święte jest Jego imię –
50 i miłosierdzie Jego z pokoleń na pokolenia dla tych, co się Go boją.
51 On przejawia moc ramienia swego,
rozprasza pyszniących się zamysłami serc swoich.
52 Strąca władców z tronu, a wywyższa pokornych.
53 Głodnych syci dobrami, a bogaczy odprawia z niczym.
54 Ujął się za sługą swoim, Izraelem,
pomny na miłosierdzie swoje,
55 jak przyobiecał naszym ojcom –
Abrahamowi i jego potomstwu na wieki».
56 Maryja pozostała u niej około trzech miesięcy; potem wróciła do domu.

Krytyka literacka

Sekcja Łk 1-2, zwana Ewangelią Dzieciństwa, jest tematycznie zamknięta i bogata w gatunki literackie (hymny, summaria, streszczenia). Autor nawiązuje do tekstów starotestamentalnych (Psalmy, Księga Daniela, Księga Malachiasza i inne), aby ukazać wypełnienie się Bożego planu. Sam opis zwiastowania oraz dzieciństwa Jezusa nie jest opisem kronikarskim. Na wydarzenia historyczne nakłada się teologiczny komentarz św. Łukasza, który chce wydobyć głębszy sens opisywanych wydarzeń. Niektórzy sugerują, że Łukasz poprzez ten opis chciał ukazać prawdziwą naturę Jezusa w kontekście sporów gnostyckich. Gnostycy twierdzili, że Jezus stał się Synem Bożym dopiero w momencie chrztu w Jordanie. Poprzez opis zwiastowania ewangelista ukazuje, że Jezus już od poczęcia w łonie Maryi jest Synem Bożym.

W Ewangelii Dzieciństwa są przedstawiane paralelnie narodziny Jezusa i Jana Chrzciciela. Całość ma strukturę dyptyku. Narodzenie Jezusa jest połączone z narodzeniem Jana Chrzciciela, a Magnificat Maryi odpowiada kantykowi Zachariasza w 1,67-79).

Zwiastowanie Maryi zostało opisane w oparciu o starotestamentalne historie, zapowiadające narodziny wielkich postaci (por. Rdz 17 – Izaak; Wj 3-4 – Mojżesz; Sdz 13 – Samson). To gatunek określany jako Boskie powołanie, który ma pewne stałe elementy (objawienie się anioła; niepokój; słowa pocieszenia; przekazanie orędzia; pytania i wątpliwości; znak potwierdzający wypełnienie się przepowiedni). Zwiastowanie Maryi jest ostatnią perykopą tego typu w Piśmie św.

Spotkanie Maryi z Elżbietą to epilog poprzednich perykop. Ciąża Elżbiety jest dodatkowym znakiem dla Maryi, który potwierdza Boże działanie w historii. Spotkanie dwóch krewnych kończy pieśń o charakterze liturgicznym i dziękczynnym. Wyrażając w Magnificat swą wdzięczność Maryja czerpie z motywów starotestamentalnych i tworzy mozaikę biblijnych obrazów i tematów.

Orędzie teologiczne

Realizacja Bożych planów wiąże się z wyborem osób, które w historii zbawienia stają się ważnymi współpracownikami Boga. Moment powołania Maryi oraz zwiastowania jest przygotowany poprzez podobne sceny, opisane w Starym Testamencie. Anioł posłany od Boga (greckie apo) sugeruje, że źródłem tego objawienia i powołania jest sam Bóg.

Słowo kecharitomene („pełna łaski”) to imiesłów od greckiego czasownika charitoo, który występuje tylko cztery razy w całej Biblii. Jego podstawowe znaczenie to: „przemieniać łaską, czynić kogoś świętym (przyjemnym) Bogu”. Forma użyta przez św. Łukasza jest imiesłowem czasu przeszłego dokonanego, co może oznaczać, że w momencie zwiastowania Maria była już pełna łaski, gdyż została nią napełniona wcześniej. Takie rozumienie tego czasownika pozwala na przyjęcie tajemnicy Niepokalanego Poczęcia Maryi. Warto zauważyć, że anioł nie wymienia imienia Maryi, ale używa tytułu „Pełna łaski” jako wręcz imienia własnego. Ponieważ imię objawia istotę w myśli biblijnej, Maryja jest ukazana jako ta, która została wręcz przemieniona przez łaskę Boga.

Odpowiedź Maryi na orędzie anioła jest pełna entuzjazmu. W Biblii łacińskiej używa się słowa „fiat”, natomiast w języku greckim mamy rzadką formę (optativus), który wyraża głębokie pragnienie, radosną odpowiedź Maryi na Boże wezwanie. To słowo można by przetłumaczyć: „gorąco pragnę, aby to się stało”.

Maryja określa sama siebie tytułem „służebnica”. W Starym Testamencie tytuł „sługi Bożego” odnoszono do wielkich postaci z historii patriarchów: Mojżesza, Jozuego, a także Davida oraz niektórych proroków. U proroka Izajasza tytuł „sługi Jahwe” przyjmuje tajemnicza postać, która jest zapowiedzią mesjasza (cztery pieśni Sługi Jahwe). Tytułu tego używa także Jezus w odniesieniu do siebie. Wyraża on postawę pokory, świadomość służenia Bogu oraz podporządkowanie się Jego woli.

Pieśni Maryi (Magnificat) jest głęboko zakorzeniona w modlitwie i teologii starego Testamentu, jest wręcz utkana ze zdań starotestamentalnych. To oznacza, że Maryja żyła modlitwą oraz medytacją słowa Bożego. Umiała odczytywać znaki Bożego działania w historii zbawienia i dlatego potrafiła dostrzec działanie Boga także w swoim życiu. Magnificat jest odpowiedzią Maryi na wybranie Boga oraz znaki, których dokonał. Pierwsze słowa wskazują na gatunek literacki: to pieśń uwielbienia oraz dziękczynienia. Pieśni towarzyszy głęboka radość, nie jest to modlitwa warg, ale radosne uwielbienia płynące z serca. Radość Maryi przypomina radość Jezusa w Łk 10,21. W obu przypadkach ważnym elementem tej radości jest obecność Ducha  Świętego.

„Wielkie rzeczy” (Łk 1,49) przywołane w hymnie to cudowne interwencje Boga w historii narodu wybranego. Tak określano wyjście z niewoli egipskiej, pomoc w momencie niebezpieczeństwa czy wojny. Te interwencje są aktem Bożej łaski, która jest udzielana całemu ludowi albo wybranym osobom. Wielkie dzieła Boga nie mają na celu zdumienia ludzi czy przyciągnięcia uwagi. To znak łaskawości Boga i Jego wierności przymierzu. W Ewangelii wg świętego Łukasza wielokrotnie opisuje się zbawcze interwencje Boga, związane z osobą Jezusa, Ducha Świętego czy działalnością apostołów.

Komentarz Ojców Kościoła

Prawdziwie pełna łaski była ta, której z łaski Bożej zostało przeznaczone, aby jako pierwsza spośród kobiet złożyła Bogu najchwalebniejszy dar swego dziewictwa. Dlatego też ta, która starała się naśladować życie anioła, słusznie zasłużyła na to, by cieszyć się doświadczeniem widzenia i rozmawiania z aniołem. Prawdziwie pełna łaski była ta, której dane było porodzić Jezusa Chrystusa, tego samego, przez którego przyszła łaska i prawda.

Beda Czcigodny

Elżbieta prorokuje przed Janem. Przed narodzeniem Pana i Zbawiciela prorokuje Maryja. Grzech zaczął się od kobiety, a potem objął mężczyznę. W ten sam sposób zbawienie miało swój początek od kobiety. Dlatego również pozostałe kobiety mogą odłożyć na bok słabości swojej płci i jak najściślej naśladować życie i postępowanie tych świętych kobiet, które opisuje Ewangelia.

Orygenes

Wpływ komentowanego tekstu z Łk na literaturę, poezję, malarstwo, muzykę

Galeria zdjęć (2 zdjęć)

Aktualizacja orędzia teologicznego perykopy

Maryja w tajemnicy Wcielenia antycypowała wiarę eucharystyczną Kościoła. Kiedy nawiedzając Elżbietę nosi w łonie Słowo, które stało się ciałem, Maryja w pewnym sensie jest «tabernakulum» — pierwszym «tabernakulum» w historii, w którym Syn Boży (jeszcze niewidoczny dla ludzkich oczu) pozwala się adorować Elżbiecie, niejako «promieniując» swoim światłem poprzez oczy i głos Maryi.

Encyklika Ecclesia de Eucharistia, 55.

Istnieje głęboka analogia pomiędzy «fiat» wypowiedzianym przez Maryję na słowa archanioła i «amen», które wypowiada każdy wierny kiedy otrzymuje Ciało Pańskie. Maryja była wezwana do wiary, że Ten, którego poczęła «za sprawą Ducha Świętego», był «Synem Bożym». W ciągłości z wiarą Dziewicy, tajemnica eucharystyczna wymaga od nas wiary na wzór wiary Dziewicy, że ten sam Jezus, Syn Boży i Syn Maryi, uobecnia się w całym swoim bosko-ludzkim jestestwie pod postaciami chleba i wina.

Encyklika Ecclesia de Eucharistia, 55.

Kilka pytań czy problemów do refleksji; sugestia krótkiej modlitwy

1. Czy moja medytacja Pisma św. pomaga mi dostrzec obecność i działanie Boga w moim życiu?
2. W jaki sposób wyrażam moje uwielbienie Boga? Czy towarzyszy temu radość serca?
3. Czy jestem przekonany, że wola Boga to najlepszy scenariusz dla mojego życia?

Panie, pomóż mi przyjąć z radością Twoją zbawczą wolę i daj mi prawdziwą radość w Duchu Świętym, abym na wzór Maryi stawał się Twoim sługą i niósł innym Chrystusa. Który żyje i króluje na wieki wieków. Amen.

Lektura:

J. Kudasiewicz, Matka Odkupiciela. Medytacje biblijne (Kielce: Jedność 1996)

Jacek Salij, „Magnificat” w nauczaniu świętego Jana Pawła II (link)

Zdjęcie – przybliżające świat Biblii albo życie współczesnego człowieka

Galeria zdjęć (2 zdjęć)