Zmarł historyk nazywany „katolickim bardem”

W wieku 82 lat zmarł 18 października w swoim domu na Manhattanie w Nowym Jorku Thomas Cahill – historyk nazywany „katolickim bardem”, któremu udało się połączyć badania akademickie z narracją artystyczną. Jego najbardziej znane dziełem jest książka „Jak Irlandczycy ocalili cywilizację” (How the Irish Saved Civilization), która w 1995 ukazała się także po polsku. Opowiada ona o tym, jak mnisi irlandzcy zbierali i chronili dzieła – klejnoty cywilizacji zachodniej po upadku Cesarstwa Rzymskiego w V wieku.

Praca ta, wydana po raz pierwszy w 1995, przez dwa lata znajdowała się na liście bestsellerów „New York Timesa” i ostatecznie rozeszła się w 2 mln egzemplarzy. We wspomnieniu pośmiertnym Clay Risen napisał w dzienniku nowojorskim 30 października, że „Cahill był głęboko wierzącym i praktykującym katolikiem, założycielem grupy modlitewnej wspierającej m.in. chorych na AIDS, który nie wahał się polemizować z ówczesnym arcybiskupem Nowego Jorku kardynałem Johnem O’Connorem (1920-2000), co zresztą jeszcze bardziej przyczyniło się do jego popularności”.

Wspomniane dzieło Cahilla ze względu na swoją szczególną formę, odbiegającą od prac naukowych, początkowo nie było poważnie traktowane przez różnych wydawców. Przeważyły jednak wypowiedzi znanych historyków, którzy dostrzegli w książce wartość nowej narracji historycznej skierowanej także do zwykłego czytelnika.

Na przykład Ingrid Rowland, profesor literatury klasycznej na katolickim uniwersytecie Notre Dame w stanie Indiana, napisała, iż „Cahill umiał połączyć w swojej pracowni różne nitki w jedną przędzę, tak jak by to zrobił jakiś irlandzki bard albo stary grecki historyk Hezjod (IX-VIII w. przed Chrystusem), dodając jeszcze do tego specyficzna atmosferę tamtych dawnych czasów”.

Pisarz potrafił wiec ukazać fakt, że zakonni pisarze irlandzcy w kraju oddalonym od konfliktów na kontynencie europejskim V w., gdzie całe biblioteki po prostu znikały z powierzchni ziemi, potrafili skopiować najważniejsze dzieła kultury greckiej i łacińskiej i tym samym zachować je dla następnych pokoleń. Co więcej, według komentarza audiobibioteki „Audible”, mnisi ci „dodali wówczas do tych dokumentów jakiś swoisty smak-zapach (wiary, por. 2 Kor 2,15), który wpłynął później na całą kulturę średniowiecza”.

Drugim ważnym dziełem Cahilla była wydana 1998 r. książka „The Gifts of the Jews: How a Tribe of Desert Nomads Changed the Way Everyone Thinks and Feels” (Dar Żydów: jak pustynne plemiona koczowników zmieniły sposób myślenia i czucia wszystkich). Aby ją napisać, autor nauczył się czytać po hebrajsku, studiując i wykładając w Żydowskim Seminarium Teologicznym w Nowym Jorku. Według dziennikarza „New York Timesa” Cahill „szukał tam [w kulturze i języku żydowskim] opowieści, które potwierdziłyby jego przekonanie o postępie cywilizacji od czasów klasycznych do dzisiaj”. Risen zauważył, iż „mówiąc o historii, myślimy o niej zwykle jako o pasmie katastrof, wojen i skandali – narracji ludzkiego bólu. Ale można też spojrzeć na historię inaczej: jako na «opowieści o łasce» albo jako na zapis owych niewytłumaczalnych chwil, w których ktoś uczynił coś dobrego bliźniemu, co później stało się darem (dla wszystkich)”.

Tego rodzaju perspektywa ujęcia świata jest widoczna także w ostatnim dziele amerykańskiego historyka z 2013 r.: „Heretics and Heroes: How Rennaisance Artists and Reformation Priests Created Our World” (Heretycy i bohaterowie: w jaki sposób artyści Renesansu i kapłani Reformacji stworzyli nasz świat).

Urodzony 29 marca 1940 w Bronxie (Nowy Jorku) w katolickiej rodzinie urzędnika Thomas Quinn Cahill przez całe życie interesował się kulturą klasyczną: łacińską i grecką. W 1964 ukończył studia magisterskie w dziedzinie literatury klasycznej i filozofii średniowiecznej na jezuickim uniwersytecie Fordham a następnie na uniwersytecie Columbia oraz na katolickich uczelniach kościelnych. Myślał nawet o wstąpieniu do jezuitów, ale w 1966 ostatecznie porzucił ten zamiar i ożenił się z Susan Neunzig, z którą miał pięcioro dzieci a później oboje doczekali się czwórki wnuków.

Cahill wykładał na kilku uczelniach, m.in. w Queens College w Nowym Jorku i na uniwersytecie Seton Hall w New Jersey. W 1990 został dyrektorem działu religijnego wydawnictwa Doubleday.

Swoją głęboką wiarę wyraził on być może najbardziej w dziele „Desire of the Everlasting Hills: The World Before and After Jesus (Pragnienie wiekuistych wzgórz: świat przed i po Jezusie) (2001). „Czytając lub słuchając tę książkę nie można oprzeć się czarowi tego historyka-barda. Łączy on swoją żarliwą wiarę z opowieściami z pierwszych wieków Kościoła i z pięknem irlandzkiej ballady” – uważa polski dominikanin o. Paweł Janociński, wykładowca historii Kościoła w Centrum Katolickim w Tokio.