Michniów: straty wojenne Kościoła tematem wystawy w mauzoleum

W Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie otwarto wystawę dokumentującą zniszczenia, jakie w czasie II wojny światowej poniosły obiekty sakralne na terenie diecezji kieleckiej. Projekt jest współfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Autorka wystawy Ewa Kołomańska – kierownik mauzoleum w Michniowie szacuje, że straty w kościołach diecezji były znaczne. – Na terenie diecezji kieleckiej zostało zniszczonych w mniejszym lub większym stopniu ponad połowa kościołów – mówi. – Często drobne wyposażenie nie było liczone, często nawet nie zachowały się księgi inwentarzowe – dodaje.

Przed rozpoczęciem II wojny światowej na terenie diecezji kieleckiej znajdowało się 246 kościołów, z czego 216 było murowanych, a 30 drewnianych. 147 świątyń zaliczano do zabytkowych. W wyniku działań wojennych całkowitemu zniszczeniu uległo 10 świątyń, natomiast w mniejszym lub większym stopniu ucierpiało 145 kościołów. Całkowitemu prawie zniszczeniu uległy dwa kościoły: w Lelowie oraz w Grodzisku obok Ojcowa. Uszkodzone zostały świątynie w Stopnicy oraz Pacanowie. Natomiast w 1944 roku kościół w Stopnicy został całkowicie zniszczony na skutek uderzenia bomby lotniczej.

Skalę zniszczeń dokumentują zdjęcia archiwalne pogrupowane na poszczególnych planszach, wzbogacone komentarzami i tekstami źródłowymi. Wystawa składa się z 15 plansz pokazujących zniszczone dzwony, budowle i wyposażenie kościołów. Jednym z aspektów ekspozycji jest pokazanie ogromnej wówczas działalności Caritas, która dokumentowała straty w ludziach w okresie wojennym. Na podstawie dokumentów historycznych Caritas kieleckiej można było także odczytać ofiarność mieszkańców w zakresie odbudowywania kościołów.

Dodatkową kategorią są straty bibliotek czy wyposażenia kościołów, które były bardzo poważne i trudno je oszacować ze względu na brak – często – jakiejkolwiek dokumentacji. Ginęły m.in. cenne kielichy z czasów kazimierzowskich, czy zabytkowe dzwony.

Dziś dostępne są tylko repliki lub fotografie, które m.in. pokazano na wystawie. Na ekspozycji dane i materiały przedwojenne zestawiono ze skalą zniszczeń wojennych. Ilustracją zjawiska jest np. drewniany kościółek w Ociesękach, który całkowicie spłonął wraz z wyposażeniem w 1939 r. Podobny los spotkał figurę św. Anny Samotrzeciej z kościoła w Lelowie. – Pokazujemy kielich Kazimierza Wielkiego zrabowany ze Stopnicy w 1939 r., na szczęście odzyskany w 1945 r. – dodaje Ewa Kołomańska.

Są też fotografie nabożeństw odprawianych w świetlicach, szkołach czy w prywatnych domach oraz dokumentacja odbudowywania świątyń w niezwykle trudnych, powojennych warunkach.

Badania prowadzone były przez Muzeum Wsi Kieleckiej wspólnie z Archiwum Diecezjalnym w Kielcach w ramach projektu badania polskich strat wojennych w okresie II wojny światowej.