Gniezno: o piosence religijnej w Polsce po Soborze Watykańskim II

Czym jest piosenka religijna, jak się zmieniała na przestrzeni ostatniego półwiecza, a także jakie jest jej miejsce w Kościele rozmawiano w sobotę 26 listopada w Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Spotkanie zorganizowano z okazji 60. rocznicy rozpoczęcia Soboru Watykańskiego II oraz 25-lecia zespołu „Metanoia”, który swoją działalność rozpoczynał w katedrze gnieźnieńskiej.

„Naszym pragnieniem było wspólne przyjrzenie się i przeanalizowanie, na ile Sobór Watykański II pozwolił na nową formułę śpiewu w liturgii i poza liturgią, a także jak ta formuła ewoluowała w ostatnich przeszło pięćdziesięciu latach od jego zakończenia” – wyjaśnił ks. Andrzej Januchowski, członek archidiecezjalnej Komisji ds. śpiewu, muzyki kościelnej i służby liturgicznej oraz założyciel i lider zespołu „Metanoia”, który w nurt piosenki religijnej wpisuje się od 25 lat.

Zespół zaczynał swoją działalność przy katedrze gnieźnieńskiej, by w 2005 roku przenieść się do parafii pw. św. Jakuba w Modliszewku, gdzie ks. Januchowski został proboszczem. Przez ćwierćwiecze w grupie działało kilkadziesiąt osób – uczniów szkół średnich i studentów uczelni wyższych. Koncertowali na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej i w całej Polsce, a także poza jej granicami m.in. w Niemczech, Hiszpanii, Grecji, Włoszech, Holandii i Danii. Zespół nagrał sześć płyt z piosenką religijną oraz kolędami. Wyróżnieniem było nagranie okolicznościowej płyty, którą wręczono w 2005 roku św. Janowi Pawłowi II przy okazji nadania papieżowi honorowego obywatelstwa miasta Gniezna.

„Choć piosenka religijna rozwijała się i rozwija w różnej formule i w różnych kierunkach, to jednak wypływa z jednego, wspólnego źródła. I to trzeba podkreślać i takiego patrzenia na muzykę w Kościele uczyć – myślenia źródłem, które w swoim biegu rozgałęzia się na różne odnogi i dociera do różnych odbiorców, o różnej wrażliwości i wieku, niesie jednak w sobie wciąż tą samą wartość i esencję” – tłumaczy ks. Januchowski.

W kameralnej atmosferze o piosence religijnej w różnych aspektach mówili zaproszeni specjaliści: prof. Remigusz Ciesielski – kierownik Zakładu Hermeneutyki Kultury UAM, który wygłosił wykład nt. historii i kontekstów polskiej wrażliwości muzyki religijnej w badaniach religijności młodzieży po 1970 roku, dr Roża Sielecka, założycielka zespołu „Cantate Deo”, omówiła wartość piosenki religijnej w aspekcie przeżywania Boga, Janusz Jagodziński, założyciel zespołu „Effata”, jako praktyk przybliżył działalność zespołów religijnych, a Bartosz Dolata, psałterzysta i kantor, pytał o normę liturgiczną i rację duszpasterską w kontekście piosenki religijnej. Ciekawostką były zaprezentowane podczas części wykładowej organy elektroniczne, o których opowiadał Dawid Jung m.in. pomysłodawca i założyciel Muzeum Polskich Organów Elektronicznych. O zespole „Metanoia” opowiedział z kolei ks. Andrzej Januchowski.

Okazją do spotkania było także niedawnie wspomnienie św. Cecylii, patronki śpiewu i muzyki kościelnej, o której wizerunkach pędzla największych malarzy opowiedział krótko na wstępie dyrektor Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej Bartosz Przybyła.

Z okazji spotkania i wspomnianych rocznic muzeum przygotowało też małą ekspozycję, na której można było zobaczyć graduał klarysek – rękopiśmienny zabytek kultury muzycznej Gniezna z 1418 roku, przechowywany na co dzień w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Graduał składa się z 302 kart pergaminowych i był własnością klasztoru klarysek aż do jego kasaty przez prusaków w XIX wieku.