Zmieniło się kierownictwo rosyjskiego Instytutu Przekładu Biblii

Pochodząca z Wielkiej Brytanii (z Walii) Brone Cleaver, obecnie obywatelka Rosji Bronisława Kliwer, została nową dyrektorka Instytutu Przekładu Biblii (IPB) ~ instytucji, która od prawie 50 lat tłumaczy Pismo Święte na języki różnych narodów Rosji. Podczas spotkania pracowników IPB 15 grudnia w Moskwie pożegnano dotychczasowego dyrektora dr. Witalija Bojkowa, który pełnił ten urząd 9 lat.

W tym czasie doszło do zespolenia wysiłków Instytutu i Rosyjskiego Towarzystwa Biblijnego w zakresie przygotowania trzech tłumaczeń Biblii na języki osetyński, baszkirski i buriacki. Wraz Instytutem Językoznawstwa Rosyjskiej Akademii Nauk zaczęto też wydawać czasopismo językoznawcze „Rodnoj jazyk” (Język ojczysty) i rozpoczęto wiele nowych projektów przekładowych, jak abaziński, bałkarski, meschetyńskoturecki, sybirskotatarski i szereg innych oraz na rosyjski język migowy (dla głuchoniemych). Odbyły się liczne konferencje naukowe, których wyniki ukazywały się później drukiem i wydawano nadal komentarze naukowe jako pomoce dla grup tłumaczy oraz organizowano seminaria w ramach programu podwyższania ich kwalifikacji.

W omawianym okresie ukazało się ok. 140 pozycji, w tym pełne wydania Pisma Świętego po tatarsku, uzbecku, turkmeńsku, karakałpacku i osetyńsku. Są one wynikiem żmudnej codziennej pracy IPB, dla którego pracuje ponad 150 specjalistów z różnych dziedzin. Pracownicy stołecznego Biura placówki serdecznie podziękowali swemu dotychczasowemu przełożonemu za jego bezcenny wkład do ich wspólnego dzieła i za „ofiarne wykorzystanie jego licznych zdolności”.

Jego następczyni Brone Cleaver, Angielka z Walii, absolwentka Uniwersytetu w Cambridge, od 2000 mieszka w Nowosybirsku i obecnie jest obywatelką Rosji jako Bronisława Kliwer. Oprócz ojczystego angielskiego, a także rosyjskiego, zna języki starogrecki, starohebrajski, łacinę, albański i ałtajskie, teraz zaś poznaje język migowy. Ma za sobą 6-letni staż pracy jako redaktorka teologiczna projektu ałtajskiego i przepracowała pół roku в IPB na stanowisku szefowej Działu Tłumaczeń. Przedmiotem jej zainteresowań zawodowych i naukowych są ustne przekłady Biblii na języki nie mające własnego piśmiennictwa lub mające je stosunkowo od niedawna. Przygotowuje obecnie rozprawę doktorską z tego zakresu, rozszerzając jednocześnie swoją wiedzę w dziedzinie przekładu piśmiennego.

Na zakończenie spotkania nowa dyrektorka opowiedziała obecnym o tzw. multimodalnym podejściu do tłumaczeń Biblii na przykładzie projektu ałtajskiego. Zwróciła uwagę, że język jest tylko jednym ze sposobów przekazu znaczenia, które można wyrażać także gestami, dźwiękami, muzyką, tańcem, obrazami czy kolorami. W przypadku Ałtajczyków obejmuje to również tzw. śpiew gardłowy, grę na instrumentach ludowych i inne przejawy miejscowych rodzajów sztuki i kultury jako części środków przekazu. B. Kliwer pokazała, jak należy analizować znaki tekstowe i muzyczne w pieśniach i melodiach, aby zobaczyć, jak one działają i jak oddziałują na odbiorców.

Instytut stosuje już to podejście w swych publikacjach. Jest to włączanie narodowych ilustracji i ozdób do drukowanych wydań Pisma Świętego, nakładanie nagrania audio na muzykę ludową, łączenie wszystkich trzech sposobów (audio, tekst w przypisach i ilustracje ludowe) w powstających filmikach wideo na tematy biblijne. Wszystko to może sprzyjać przybliżeniu i ożywieniu tekstu Słowa Bożego odbiorcom, do których działania te są skierowane.

Instytut Przekładu Biblii powstał w 1973 w Sztokholmie z inicjatywy Chorwata Borislava Arapovicia jako organizacja niekomercyjna „Biblia dla Wschodu”, która w 5 lat później zmieniła nazwę na obecną (Institute for Bible Translation). Podstawowym jej celem było tłumaczenie i wydawanie Pisma Świętego w całości i poszczególnych ksiąg w niesłowiańskich językach narodów ówczesnego Związku Sowieckiego. Początkowo przedrukowywano istniejące już stare przekłady i wydania, szybko jednak okazało się, że były one przestarzałe, a dla wielu języków w ogóle ich nie było.

Gdy na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. w ówczesnym ZSRR zaczęły się dokonywać procesy demokratyzacyjne i przywóz Pisma Świętego nie był już zakazany, Instytut zaczął działać w tym kraju. W 1992, już po rozpadzie ZSRR, w Moskwie został zarejestrowany oddział IPB, który w 3 lata później zyskał status organizacji samodzielnej, a w 2000 stał się instytucją naukowo-badawczą w ramach Rosyjskiej Akademii Nauk.

Chociaż twórcami placówki byli protestanci, obecnie ma ona charakter międzywyznaniowy, a gotowe już przekłady zwykle recenzują przedstawiciele Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Oprócz tekstów biblijnych Instytut wydaje też różne opracowania pokrewne, np. „Biblię dla dzieci” (w 36 językach o łącznym nakładzie ponad 8 mln egz.) i monumentalny „Słownik Biblii”, który ukazał się w latach 1987-90 w nakładzie 150 tys. egzemplarzy.

Instytut ma wielkie zasługi w tłumaczeniu poszczególnych ksiąg biblijnych na języki – często zagrożone wyginięciem – małych narodów rosyjskiej Północy i Dalekiego Wschodu. W wielu wypadkach przekłady te są nielicznymi, a niekiedy wręcz jedynymi publikacjami w tych językach w ostatnich dziesięcioleciach, przyczyniając się do ich ożywienia. Na przykład rok temu ukazały się trzy takie tłumaczenia: Księgi Jonasza na język niemiecki, Ewangelii św. Łukasza na nanajski i Przypowieści Ewangelicznych na czukocki.