Groty Watykańskie – miejsce pochówku ponad 20 papieży

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami Benedykt XVI spocznie w Grotach Watykańskich, czyli w podziemiach bazyliki św. Piotra w Watykanie, trzy metry pod jej środkową częścią, w której znajduje się główny ołtarz, zwany „papieskim”. Jest to w istocie dolny kościół zajmujący przestrzeń między obecną podłogą świątyni a dawną bazyliką wzniesioną na rozkaz cesarza Konstantyna w IV wieku. Znajdują się tam groby 23 papieży a także wielu wyższych duchownych i monarchów katolickich.

Wędrując po „Grotach” poznaje się przeszłość tego miejsca i stopniową jego rozbudowę i przebudowę od połowy IV wieku do XVI stulecia.

Groty, na które składają się nisze, korytarze i kaplice boczne, dzielą się na dwie części: „Groty Stare”, zbudowane na planie kościoła trójnawowego, z kaplicami z grobami papieskimi oraz „Groty Nowe” z półokrągłymi absydami i z kaplicami i pomnikami nagrobnymi. Środek tego miejsca tworzą kaplica św. Piotra, nad którą w górnej części bazyliki wznoszą się ołtarz „papieski” i kopuła zaprojektowana przez Michała Anioła, oraz grób św. Piotra – pierwszego biskupa Rzymu.

Jest to monumentalny kompleks zabudowy o niezwykłej wymowie historycznej i wielkiej wartości artystycznej. Obok licznych grobowców papieskich są tam także pochowani inni ludzie Kościoła, a także członkowie rodów panujących rzymskich, włoskich i europejskich. Wszystkie te miejsca ozdobione są dziełami sztuki, przy czym niektóre z nich pochodzą jeszcze z czasów starożytnych. Do najstarszych, zachowanych do dzisiaj bezcennych nagrobków i rzeźb należą pomniki nagrobne papieży: Niemca zaledwie 26-letniego Grzegorza V (996-99), Hadriana IV (1154-59; jedyny Anglik na tronie papieskim), Bonifacego VIII (1294-1303) – dzieło Arnolfo di Cambio, kardynała Berardo Erolego (autor Giovanni Dalmata), cesarza niemieckiego Ottona II (zmarłego w Rzymie w 983) a także fragmenty fresków, przypisywanych Pietro Cavalliniemu.

W Grotach spoczywa też większość papieży XX wieku: Benedykt XV, Pius XI, Pius XII, św. Paweł VI, bł. Jan Paweł I i obecnie dojdzie do nich Benedykt XVI. Łącznie pochowano tam 23 biskupów Rzymu, począwszy od św. Piotra.

Nie wszyscy jednak papieże chcieli spoczywać w tym miejscu. Na przykład Pius IX (1846-78) zażyczył sobie, aby pochowano go w bazylice św. Wawrzyńca za Murami a jego następca Leon XIII (1878-1903), jak równie tysiąc lat wcześniej Sylwester II (999-1003) spoczęli w bazylice św. Jana na Lateranie. Groby wielu innych następców św. Piotra znajdują się w ogóle poza Rzymem, np. Marcin I (649-55) zmarł na Krymie, ale został pochowany w Rzymie (nie w bazylice), Hadrian II (867-72) – w Nonantoli, Wiktor II (1055-57) – w Rawennie, Stefan IX (1057-58) – we Florencji, Grzegorz XII (1406-15) jest pochowany w konkatedrze św. Flawiana w Recanati (dzisiejsza prowincja Macerata w środkowych Włoszech), jeszcze inni spoczywają poza Włochami – dotyczy to przede wszystkim 6 papieży z czasów tzw. niewoli awiniońskiej (1309-76), pochowanych albo w Awinionie, albo w innych miastach francuskich.

Dwaj papieże ostatnich dziesięcioleci: święci Jan XXIII i Jan Paweł II również byli początkowo pochowani w Grotach, ale po ich kanonizacji w 2014 ich doczesne szczątki przeniesiono do bazyliki

W Grotach spoczywają nie tylko biskupi Rzymu, ale też niektórzy hierarchowie katoliccy, np. kard. Rafael Merry del Val – bliski współpracownik św. Piusa X, jak również dwie królowe katolickie: Karolina I – królowa Cypru (1458-64) i Krystyna Szwedzka (1632-54), a także angielski książę Jakub Franciszek Edward Stuart (1688-1766) – syn króla Jakuba II– ze swymi dwoma synami Karolem Edwardem i Henrykiem Benedyktem.

W 1940 na życzenie Piusa XII rozpoczęto w podziemiach bazyliki wykopaliska w celu znalezienia grobu św. Piotra, co wywołało liczne dyskusje. Trwały one 10 lat. W końcu archeolodzy znaleźli małe ossuarium (grób z kośćmi), które ze względu na otoczenie geograficzne dało im pewność, że odkryto prawdziwy grób pierwszego papieża. Ogłosił to publicznie Pius XII w przemówieniu na rozpoczęcie Roku Świętego 1950.

Ale dopiero w 1953 prof. Margherita Guarducci zaczęła badać systematycznie znalezisko i w wyniku żmudnych poszukiwań znalazła kilka kości mężczyzny w wieku 60-70 lat, owiniętych w cenny kawałek purpury, przetykanej złotymi nićmi z wiarygodnymi dodatkami, pochodzących z tego miejsca (ale w czasach Konstantyna przeniesionych do kapliczki obok, z napisem po grecku, iż „Piotr jest tutaj”). W 12 lat później Paweł VI stwierdził z przekonaniem i ostatecznie, iż z całym prawdopodobieństwem są to szczątki św. Piotra.