Muzeum Żydów Mazowieckich ważnym miejscem pamięci o Żydach

Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku (oddział Muzeum Mazowieckiego) od niemal 10 lat jest ważnym miejscem pamięci o społeczności żydowskiej, która przez wieki współtworzyła kulturę miasta i okolic. W przededniu XXVI Dnia Judaizmu warto zwiedzić tę placówkę i lepiej poznać społeczność żydowską.

Płock był jednym z najwcześniejszych miejsc osadnictwa żydowskiego. Obecność Żydów potwierdza dokument lokacyjny miasta z 1237 roku. W XVI wieku dzielnica żydowska znajdowała się między ulicami Szeroką, Jerozolimską, Synagogalną, Tylną i Niecałą. W XIX wieku Żydzi stanowili 20-40 proc. mieszkańców miasta. Byli wśród nich przedstawiciele wszystkich zawodów m.in. krawców, lekarzy, adwokatów, bankierów, producentów maszyn i narzędzi rolniczych.

W czasie okupacji 1 września 1940 roku Niemcy utworzyli w Płocku getto, w którym skupiono około 10 tys. osób, w tym 7 tys. z Płocka. W lutym 1941 roku Niemcy otoczyli płockie getto, rozpoczęli akcję likwidacji i wysiedlania. Chore osoby zabijano, pozostałe wywieziono do obozu w Działdowie.

XIX-wieczna Wielka Synagoga, jak cała dzielnica żydowska, została zniszczona, ostatecznie rozebrano ją w latach 50. XX wieku. Ocalał za to budynek tzw. Małej Synagogi (kiedyś dom modlitwy i szkoła, a po wojnie spółdzielnia dziewiarska), dwukondygnacyjny w stylu klasycystycznym.

W tej odrestaurowanej bóżnicy, dzięki staraniom Stowarzyszenia Synagoga Płocka, powstało Muzeum Żydów Mazowieckich – oddział Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Remont i adaptacja obiektu kosztowały 9 mln zł, z czego 7,7 mln stanowiło dofinansowanie z Unii Europejskiej. W ramach projektu odtworzono wygląd budynku z lat 60. XIX w.

Przestrzeń wystawy podzielona jest na trzy części: przedsionek, pomieszczenie Holokaust oraz salę główną. W przedsionku prezentowana jest historia Żydów na Mazowszu oraz najważniejsze informacje i wydarzenia związane z osadnictwem żydowskim na ziemiach polskich. W sali głównej prezentowane są elementy kultury Żydów w Polsce, takie jak kuchnia, muzyka, zwyczaje oraz architektura. Część poświęcona Holokaustowi zbudowana jest na podstawie wspomnień Symchy Gutermana, świadka zagłady świata płockich Żydów oraz archiwalnych fotografii mieszkańców Mazowsza.

Centralnym punktem obiektu jest wnęka na Aron ha-kodesz, szafę ołtarzową na zwoje Tory. Wiele eksponatów nawiązuje do religijnego charakteru miejsca: tora nawinięta na drewniane drążki, zwane Drzewem Życia (Ec Chaim), menora – siedmioramienny świecznik symbolizujący siedmiodniowy akt stworzenia oraz krzew gorejący, który ujrzał Mojżesz.

Inne elementy ekspozycji opowiadają o historii i obyczajowości żydowskiej społeczności. Zwiedzających interesują zwłaszcza interaktywne stanowiska. Można przy nich posłuchać muzyki żydowskiej, poznać tradycyjne święta i obrzędy, dowiedzieć się, w jakim stylu budowano synagogi w Polsce oraz poznać tajemnice kuchni żydowskiej.

Pod dachem muzeum znajdują się sale konferencyjno-dydaktyczne z panoramicznym widokiem na wnętrze synagogi. Placówka prowadzi aktywną działalność kulturalną. Wielokrotnie odbywały się w niej Dni Judaizmu.

Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku przy u. Kwiatka 7 jest czynne od wtorku do soboty, w okresie zimowym w godz. 10.00-16.00 (październik – kwiecień), a w okresie letnim (maj – październik) w godz. 10.00-17.00.