Konferencja naukowa z okazji Dnia Judaizmu w Kościele katolickim

Konferencja naukowa poświęcona historii Żydów i judaizmu na ziemi siedleckiej stanowiła drugi punkt programu centralnych obchodów XXVI Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce. „Chciejmy przez to dzisiejsze wydarzenie poszukiwać prawdy o więzach, które nas łączą – podstaw historycznych i duchowych” – mówił bp Kazimierz Gurda. Ambasador Izraela w Polsce, podkreślając wagę przyjaźni katolicko-żydowskiej, zaapelował o wspólną pracę dla lepszej przyszłości.

Na wstępie konferencji słowa powitania wygłosił biskup siedlecki Kazimierz Gurda. – Niech nasza wspólna modlitwa, która zgromadziła nas na początku w miejscu szczególnym – pomniku upamiętniającym zagładę 17 tysięcy Żydów; wspólne rozważanie słowa Bożego, a także naukowe pochylenie się nad wspólną historią i teraźniejszością – katolików i naszych starszych braci w wierze – będą próbą do urzeczywistniania się słów papieża Franciszka: „przestaliśmy być dla siebie wrogami i obcymi, a staliśmy się dla siebie przyjaciółmi i braćmi”. Chciejmy przez to dzisiejsze wydarzenie poszukiwać prawdy o więzach, które nas łączą – podstaw historycznych i duchowych – wskazał bp Gurda.

Słowo do zebranych wygłosił także Ambasador Izraela w Polsce Yacov Livne. – Przyjaźń i dialog pomiędzy religiami, pomiędzy judaizmem a katolicyzmem są bardzo ważne; i ja w to wierzę. […] Ten kontakt pomiędzy katolikami a Żydami jest nie tylko wspólnym zamieszkaniem ale i relacją duchową – wskazał Yacov Livne. Wyraził radość z licznej obecności młodych ludzi podkreślając, że oni są odpowiedzialni za przyszłość. Tu zaznaczył też istotną rolę liderów politycznych i religijnych. „Jest to ważne, abyśmy razem rozumieli naszą przyszłość i razem pracowali dla naszej lepszej przyszłości” – powiedział. Nawiązując do wojny w Ukrainie, przywołał po hebrajsku fragment z Pisma Świetego, prosząc Boga o pokój.

Pierwszym prelegentem był ks. dr Paweł Rytel-Andrianik – dyrektor Biura ds. Komunikacji Zagranicznej w Sekretariacie KEP, wicedyrektor Centrum Heschela na KUL. Wygłosił on referat: „Chasydzi w Siedlcach i Kocku”. Wskazał on, że Podlasie i Wschodnie Mazowsze była terenami rozkwitu chasydyzmu oraz największej tragedii niemieckich nazistowskich obozów zagłady: Treblinka, Sobibór.

– Podobnie jak w początku ruchu franciszkańskiego, chasydyzm cechowała radość i życzliwość wobec wszelkiego stworzenia – przypomniał ks. dr Paweł Rytel-Andrianik, omawiając historię i rozwój ruchu chasydzkiego na terenach obecnej diecezji siedleckiej.
– Wniosek ze wspólnej historii: Modlimy się do tego samego Boga, ale nie znamy się – mówił prelegent, który wskazywał na potrzebę i możliwości poznawania obecnie wspólnej historii.

Referat pt. „Zagłada Żydów w Treblince” zaprezentował dr Edward Kopówka, dyrektor Muzeum Treblinka. Omówił krótko życie siedleckich Żydów, wskazał na njważniejsze miejsca takie jak synagoga, cmentarz czy szpital. Zarysował powstanie wciąż istniejącego ruchu mesjanistycznego, z którego Żydzi wyemigrowali jeszcze przed wojną do Jerozolimy. Tam, w pobliżu Ściany Płaczu, powstała synagoga Hurva.

Historyk omówił dramat nazistowskiej okupacji – powstanie tymczasowego, otoczonego ogrodzeniem z kolczastego drutu getta, brutalne deportacje do obozów zagłady z zachowanej do dziś towarowej rampy kolejowej. Zarysował stan aktualnej wiedzy o obozie zagłady w Treblince, omawiając perfidne psychologiczne mechanizmy wykorzystywane przez Niemców, podjąć dane statystyczne i wspominając o powstaniu z 1943 r., a także próbach zacierania śladów zbrodni przez nazistów.

Zaapelował także o pomoc w zlokalizowaniu miejsca pochówku rabina Aszera Rojblata, założyciela wspólnoty chasydzkiej, zwłaszcza w postaci udostępniania archiwalnych zdjęć cmentarza żydowskiego. Prelekcja ilustrowana była rzadkimi archiwalnymi zdjęciami.

Galeria zdjęć (10 zdjęć)

Tomasz Oleksy-Zborowski, Kierownik Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze, wygłosił referat „Martyrologia Żydów – współczesne formy pielęgnowania pamięci”.

Zarysował znaczenie i funkcjonowanie nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze, wskazując, że w ciągu 18 miesięcy jego funkcjonowania, zamordowano tam 180 tys. Żydów. Wskazał, że tu również wybuchło zbrojne powstanie, dzięki któremu uciekło ok. 300 Żydów, jednak wojnę zdołało przeżyć ok. 30 z nich.

Naziści próbowali zatrzeć wszelkie ślady swojej zbrodniczej działalności, cały teren obozu zaorana i posadzono las. Historyk omówił dostępne źródła, prezentował archiwalne zdjęcia i zarysował etapy powojennego upamiętniania miejsca zagłady – którego pierwsze formy pojawiły się dopiero w latach 60. XX w., jednak za czasów PRL zniekształcany historię. W latach 90. powstało muzeum, w roku 2000 rozpoczętoarcheologiczne badania. Pozyskano kilkanaście tysięcy artefaktów i przedmiotów osobistych należących do ofiar, cześć z nich z imienia i nazwiska identyfikuje ofiary, w tym tabliczki i zabawki należące do dzieci, a także klucze w większości należące do Żydów holenderskich. Odkryto także fundamenty komór gazowych.

Omówił trudy związane z pracami mającymi na celu zabezpieczenie miejsc pochówku i upamiętnienia ofiar, prezentując projekt nowej formy uczczenia ich.

Wydarzeniu towarzyszy wystawa judaików pochodzących z Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach, Muzeum Parafialnego w Kocku oraz ze zbiorów prywatnych.

W obchodach Dnia Judaizmu w Siedlcach udział biorą biskupi, księża, przedstawiciele władz samorządowych i lokalnych uczelni, licznie zgromadzona młodzież i klerycy, a także osoby zaangażowane w dialog chrześcijańsko-żydowski m.in. z Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów.

Dzień 17 stycznia w Kościele katolickim od 1998 r. obchodzony jest jako Dzień Judaizmu. To okazja do wspólnej modlitwy oraz refleksji nt. dialogu katolicko-judaistycznego, a także poznania historii Żydów, która jest częścią naszej historii.

Organizatorami XXVI Dnia Judaizmu są: Komitet Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem na czele z przewodniczącym – abp. Grzegorzem Rysiem, metropolitą łódzkim oraz diecezja siedlecka z biskupem ordynariuszem Kazimierzem Gurdą.

Współorganizatorami obchodów są Urząd Miasta Siedlce, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach. Wydarzenie patronatem honorowym objęli Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki oraz Biskup Siedlecki Kazimierz Gurda.