Zmarł metropolita Jan (Ziziulas) – jeden z najwybitniejszych teologów prawosławnych

W wieku 92 lat zmarł 2 lutego w Atenach metropolita Pergamonu (Patriarchat Konstantynopola) Jan (Ziziulas) – jeden z najwybitniejszych i najbardziej znanych współczesnych teologów prawosławnych. W swym długim życiu brał udział w wielu ważnych wydarzeniach religijnych i ekumenicznych, był m.in. współprzewodniczącym Międzynarodowej Komisji ds. Dialogu Teologicznego między Kościołem Katolickim i Prawosławnym, wykładał na wielu uczelniach teologicznych i nie tylko, zarówno prawosławnych, jak i innowierczych.

Przyszły kapłan i teolog urodził się 10 stycznia 1931 w wiosce Katafygio koło Kozani w Etolii (Grecja Zachodnia). Studiował teologię najpierw dwa lata Salonikach, a następnie na Uniwersytecie Ateńskim, który ukończył w 1955. Tam też w 10 lat później uzyskał doktorat. Pod koniec lat sześćdziesiątych rozpoczął pracę wykładowcy na różnych uczelniach w wielu krajach, zyskując rozgłos jednego z najmiększych i najchętniej słuchanych teologów prawosławnych naszych czasów. Nauczał na uniwersytetach w Nowym Jorku (1961-63), Bostonie (1963-64), następnie w Edynburgu, Glasgow, Londynie, Genewie, na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie, w Atenach i Salonikach, i innych.

Początkowo robił to wszystko jako człowiek świecki i dopiero 14 czerwca 1986, w wieku 55 lat przyjął święcenia diakonatu, nazajutrz prezbiteratu i 22 tegoż miesiąca sakrę biskupią jako metropolita Pergamonu – jednej z najważniejszych, historycznych stolic biskupich Patriarchatu Konstantynopolskiego. W 2014 została ona ogłoszona jako „starsza” i tym samym Janowi zaczął przysługiwać honorowy tytuł „starszego metropolity”.

Równolegle do swej działalności dydaktycznej i naukowej brał aktywny udział w światowym ruchu ekumenicznym, reprezentując myśl prawosławną i Patriarchat Konstantynopolski na różnych konferencjach i kongresach międzynarodowych. Był m.in. członkiem Komitetu Naczelnego Światowej Rady Kościołów i działającej w jej łonie Komisji „Wiara i Ustrój”, współprzewodniczącym międzynarodowych komisji ds. dialogu teologicznego prawosławia z Kościołem katolickim i anglikanizmem, przewodniczył IV i V konferencjom wszechprawosławnym w Chambésy koło Genewy, przygotowującym sobór wszechprawosławny (obradował w czerwcu 2016 na Krecie pod kierunkiem patriarchy Bartłomieja).

W 1993 został członkiem Akademii Ateńskiej, a w 2002 jej przewodniczącym jako pierwsza osoba duchowna, zajmująca takie stanowisko.

Był autorem licznych prac naukowych z zakresu teologii, ekumenizmu i innych tematów. Jego spuścizna naukowa znalazła wielkie odbicie we współczesnej teologii prawosławnej, a poruszane przezeń zagadnienia są dziś podejmowane w istocie we wszystkich szkołach i uczelniach teologicznych, i to nie tylko prawosławnych. W centrum jego badań była teologia osoby i osobowości, która była dlań podstawowym pojęciem ontologii chrześcijańskiej, podobnie jak pojęcie Trójjedynego Boga – jednej Istoty w trzech Osobach. Podkreślał też wielkie znaczenie wolności jako daru Boga, wyrażającego w ten sposób Jego miłość do Jego stworzenia. „Nie ma wolności bez miłości” – mawiał metropolita.

Zmarł w szpitalu w Atenach, w którym od kilku tygodni przebywał wskutek powikłań pocovidowych. Do końca życia zachował trzeźwość umysłu, a nawet obiecał chętnie swój udział w konferencji naukowej, zaplanowanej na koniec stycznia.