Płock: 10 lat Muzeum Żydów Mazowieckich

Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku (oddział Muzeum Mazowieckiego) obchodziło 10-lecie działalności. Jest w nim organizowanych wiele imprez kulturalnych, ale także na przykład Dzień Judaizmu, poprzedzający zawsze Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan.

Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku od początku powstania działa na rzecz relacji polsko-żydowskiej poprzez koncerty, wystawy, spotkania autorskie, spektakle teatralne, pokazy filmowe, warsztaty edukacyjne, spotkania z gośćmi z całego świata.

Na różnorodność kulturalną zwrócili uwagę goście jubileuszowego spotkania. Adam Struzik, marszałek województwa mazowieckiego podkreślił znaczenie placówki dla idei wielokulturowości. Natomiast Joanna Banasiak, dyrektor Książnicy Płockiej, wskazała na dobrą współpracę między płockim instytucjami kulturalnymi.

Dr Rafał Kowalski, kierownik Muzeum Żydów Mazowieckich pod marynarką miał koszulkę z wizerunkiem Marka Edelmana i jego słowami: „Najważniejsze jest życie, a jak jest życie, to najważniejsza jest wolność. Ale potem oddaje się życie za wolność”. Podziękował płockim społecznikom i strażnikom pamięci żydowskiej w Płocku: – Dziękuję wam wszystkim, razem i z osobna, bo przecież jesteśmy dla was – podkreślił kierownik.

Na zakończenie oficjalnej części odbył się koncert koncert „Benkenisz. Tęsknota” Karoliny Skrzyńskiej i towarzyszących jej muzyków. Artystka, między innymi odznaczona nagrodą imienia Czesława Niemena na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, oprócz melodii wpisanych w wielowiekową tradycję żydowską wykonała też kompozycje autorskie, balansujące na granicy wielu kultur.

W jubileuszowym spotkaniu uczestniczyło wielu gości, którzy wspierają działalność muzeum lub też po prostu często uczestniczą w jego wydarzeniach kulturalnych. Obecny był również delegat biskupa płockiego Szymona Stułkowskiego ks. kan. dr Włodzimierz Piętka, diecezjalny referent ds. ekumenicznych, redaktor odpowiedzialny za płocką edycją „Gościa Niedzielnego”.

***
Do II wojny światowej w Płocku mieszkało około 10 tysięcy Żydów, stanowili oni jedną trzecią mieszkańców miasta. W mieście istniały m.in. dwie synagogi, szkoła Talmud – Tora, szpital żydowski, mykwa, Żydowskie Koedukacyjne Gimnazjum Humanistyczne.

82 lata temu, 21 lutego 1941 roku, o godzinie 4 rano, Niemcy wywieźli z Płocka do obozu w Działdowie część społeczności żydowskiej – około 4 tysięcy osób. Oddziały SS i niemieckiej policji weszły do żydowskiego getta w Płocku i bijąc zaczęły wypędzać ludzi z domów na zbiórkę przy ul. Kwiatka. Drugi transport odbył się 1 marca 1941 roku. Potem Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto w Płocku. Po wojnie do Płocka powróciło niewielu Żydów, prawdopodobnie około 100.

Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku zostało otwarte 14 marca 2013 roku w odrestaurowanej zabytkowej bożnicy – tzw. Małej Synagodze przy ul. Kwiatka 7. Obiekt zbudowany został w 1822 roku, był murowany, dwukondygnacyjny, wzniesiony w stylu klasycystycznym. Pełnił w przeszłości wiele funkcji. Służył społeczności żydowskiej jako dom modlitwy, szkoła, siedziba gminy. W latach 1939-1941 mieścił się tam Judenrat (rada żydowska). Po II wojnie światowej działała Spółdzielnia Krawiecko-Dziewiarsko-Pończosznicza założona przez Komitet Żydowski.

Odrestaurowanie budynku i utworzenie tam Muzeum Żydów Mazowieckich było to możliwe dzięki inicjatywie Stowarzyszenia Synagoga Płocka. Koszt restauracji obiektu wyniósł 9 mln zł, w tym 7,7 mln zł wyniosło dofinansowanie z Unii Europejskiej, przyznane przez zarząd województwa mazowieckiego. W ramach projektu odtworzono wygląd budynku z lat 60. XIX wieku.

Muzeum Żydów Mazowieckich jest oddziałem Muzeum Mazowieckiego w Płocku, finansowanym przez gminę miasta Płocka oraz Urząd Marszałkowski w Warszawie. Pierwszym kierownikiem placówki był Mariusz Wojtalewicz, obecnie funkcję tę pełni dr Rafał Kowalski. Wnętrze muzeum wypełniają nowoczesne ekspozycje przybliżające codzienne życie społeczności żydowskiej w minionych czasach. Charakter instytucji, mimo historycznej siedziby, jest bardzo nowoczesny.

Kultura, obyczaje, obrzędy religijne Żydów na Mazowszu zostały przedstawione za pomocą najnowocześniejszych technik multimedialnych. W ten sposób wystawa pozwala zwiedzającym nie tylko poznać historię narodu żydowskiego, obejrzeć pamiątki materialne, ale i w sposób sensualny doświadczyć atmosfery i klimatu obrzędów religijnych, obyczajów czy tradycyjnej kuchni żydowskiej.