Kielce: historia i apologetyka Świętego Krzyża tematem X jubileuszowego Spotkania ze Źródłem Archiwalnym

Ile nowych faktów historycy wciąż odkrywają na temat najstarszego w Polsce sanktuarium – położonego na Łyścu Świętego Krzyża, można się było przekonać podczas dzisiejszego X Spotkania ze Źródłem Archiwalnym w siedzibie Archiwum Państwowego w Kielcach, z udziałem historyków, archiwistów, muzealników, przewodników oraz kapłanów.
Swoje wystąpienia zaprezentowało ośmiu historyków.

Prof. dr hab. Krzysztof Bracha z Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach przypomniał duchową fascynację tym miejscem ze strony Władysława Jagiełły, w referacie „Relikwie Krzyża Świętego – palladium Królestwa Polskiego i pielgrzymka Władysława Jagiełły do opactwa łysogórskiego w czerwcu 1940 roku”.

– Pierwsza najsłynniejsza pielgrzymka na Łyścu to bodaj ta, gdy na 28 dni przed wyprawą grunwaldzką przybył tutaj pieszo ze Słupi Nowej król Władysław Jagiełło. To od tego czasu zaczyna się szczyt świetności klasztoru i rozwój duchowości, którą nazwano „pobożnością świętokrzyską” – mówił prof. Bracha. Istnieje 10 takich udokumentowanych pobożnych wypraw króla na Łysiec, a w praktyce było ich zapewne więcej. Wg legendarnych przekazów Jagiełło miał właśnie tutaj się ochrzcić.

Ciekawego wątku dotyczyło wystąpienie prof. dr. hab. Adama Massalskiego (IPN, Delegatura w Kielcach), a mianowicie Instytutu Księży Zdrożnych na Świętym Krzyżu. Zwano go inaczej Domem Pokuty lub Domem Demerytów, z przeznaczeniem dla księży, którzy dopuścili się wykroczeń przeciw moralności i prawu kanonicznemu. Władze carskie, szczególnie w okresie powstania listopadowego, rozszerzyły zakres występków o prowadzenie działalności politycznej, wywrotowej, agitacyjnej. Z takiego powodu był tam umieszczony m.in. o. Agrypin Konarski, kwestarz-agitator, następnie walczący w powstaniu styczniowym i zwolniony z zarzutów przez Stolicę Apostolską.

Czy szczątki prezentowane w Kaplicy Oleśnickich na św. Krzyżu są autentycznymi zmumifikowanymi szczątkami bohatera z czasów powstań Chmielnickiego – księcia Jeremiego Wiśniowieckiego? Z tym tematem zmierzył się dr Cezary Jastrzębski (Instytut Geografii i Nauk o Środowisku UJK w Kielcach). Źródła, w tym kroniki świętokrzyskie, ale i opinie współczesnych badaczy są sprzeczne, tym bardziej, że nie było sekcji szczątek. – Na pewno Jarema jest pochowany na św. Krzyżu, tylko nie wiadomo gdzie. Różne szczątki, w tym osób z rodów Oleśnickich i Lubomirskich mogły zostać przemieszane – mówi w rozmowie z KAI dr Jastrzębski. „Sprawa Jeremiego” to kolejne pole badawcze dla różnych dziedzin nauki.

Podczas spotkania była także mowa o tajemnicach słynnej kamiennej figury Pielgrzyma Świętokrzyskiego, o XIX-wiecznych relacjach z wędrówek na Święty Krzyż , o źródłach archiwalnych dotyczących tematów, czy kolekcjach kaznodziejskich.

Referatom i debacie towarzyszyły wystawy: „Święty Krzyż w źródłach archiwalnych”, (wystawa została przygotowana przez Łukasza Guldona, Paulinę Kaletę i Konrada Maja z Archiwum Państwowego w Kielcach) oraz „Święty Krzyż w piśmiennictwie i w fotografii” (przygotowana przez Ewę Lewicką i Annę Knajder-Sowę z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzka w Kielcach).

Święty Krzyż to najstarsze polskie sanktuarium. Przechowywane są w nim relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Opactwo benedyktyńskie założone zostało z inicjatywy Bolesława Chrobrego w 1006 r. Obecnie opiekę nad nim sprawuje Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.