Papież ustanowił administraturę apostolską dla grekokatolików na Białorusi

Papież Franciszek ustanowił 30 marca administraturę apostolską dla wiernych obrządku bizantyńskiego na Białorusi, mianując jednocześnie pierwszym jej przełożonym o. archimandrytę Jana Sergiusza Gajka MIC, bez wynoszenia go do godności biskupiej. Od 30 lat był on wizytatorem apostolskim dla grekokatolików w tym kraju.

Ks. Jan Gajek MIC urodził się 8 lutego 1949 w Łyszkowicach (powiat łowicki). Po ukończeniu w 1967 liceum w Łowiczu rozpoczął nowicjat w Zgromadzeniu Marianów, przyjmując imię zakonne Sergiusz. W latach 1967-74 studiował na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, a następnie w Papieskim Instytucie Wschodnim w Rzymie, uzyskując tam doktorat w 1983. Śluby wieczyste w swym zgromadzeniu złożył 15 sierpnia 1973 a 23 czerwca 1974 przyjął święcenia kapłańskie.

Już w okresie seminaryjnym zainteresował się chrześcijaństwem wschodnim a później, jeszcze w czasach sowieckich, nieraz jeździł do różnych miast i regionów ówczesnego ZSRR, także na Syberię, starając się, w miarę swych sił i możliwości, pomagać w pracy duszpasterskiej miejscowym kapłanom obu obrządków.

Podczas jednego z takich wyjazdów poznał na Białorusi swego współbrata zakonnego, kapłana greckokatolickiego Tomasza (Fomę) Podziawę, który miał za sobą wiele lat posługi wśród emigracji rosyjskiej w różnych krajach, ale też pobyt w łagrach sowieckich. Dzięki niemu zainteresował się życiem duchowo-religijnym i kulturalnym na Białorusi, co z kolei zaowocowało nowymi kontaktami z białoruską diasporą katolicką, a zwłaszcza z biskupem Czesławem Sipowiczem (1914-81), również marianinem (w latach 1963-69 przełożonym generalnym tego zgromadzenia). Głównie pod wpływem tych kontaktów ks. Gajek przeszedł oficjalnie do obrządku wschodniego jako o. Sergiusz.

Ale bezpośrednio po święceniach pracował duszpastersko w parafii łacińskiej w Głuchołazach i pomagał w posłudze ks. Romanowi Piętce MIC – proboszczowi jedynej w Polsce parafii neounickiej w Kostomłotach (diec. siedlecka). W latach 1983-99 wykładał teologię Kościołów wschodnich w Instytucie Ekumenicznym KUL-u.

W styczniu 1993 św. Jan Paweł II mianował go wizytatorem apostolskim dla wiernych greckokatolickich na Białorusi, a w 1996 Kongregacja Kościołów Wschodnich nadała mu godność archimandryty, czyli wyższego przełożonego zakonnego. Obecnie jest on jedynym w Kościele greckokatolickim duchownym noszącym tytuł archimandryty omofornego (mającego prawo do noszenia omoforu – długiej wstęgi, podobnej do stuły, a noszonej zazwyczaj przez biskupów i będącej odpowiednikiem paliusza w Kościele łacińskim).

Nowo powstała administratura apostolska dla katolików obrządku bizantyńskiego na Białorusi obejmuje cały kraj. Miejscowa wspólnota greckokatolicka to potomkowie Unii Brzeskiej z 1596. Po rozbiorach, gdy Polska przestała istnieć, w 1798 powstała eparchia mińska dla Rusinów (tak określano wtedy wschodnich katolików w imperium rosyjskim), która w 1839, gdy władze carskie zlikwidowała Unię w części państwa rosyjskiego (bez Królestwa Polskiego), przestała de facto istnieć, ale nie została zlikwidowana. „Annuario Pontificio” (Rocznik Papieski) wymieniał ją jeszcze do 1924. W 1939 greckokatolicki metropolita lwowski Andrzej Szeptycki utworzył egzarchat białoruski, na którego czele stanął on sam jako administrator apostolski, co potwierdził Pius XII w 1941. Od 1943 urząd ten był nieobsadzony.

Odnowa życia greckokatolickiego na Białorusi stała się możliwa dopiero pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku. W 1988 grekokatolicy zaczęli się na nowo organizować, władze rejestrowały powstające parafie. W 1993 Ojciec Święty powierzył opiekę nad nimi o. Gajkowi jako wizytatorowi apostolskiemu „ad nutum Sanctae Sedis”.

Obecnie ocenia się, że na Białorusi mieszka ok. 5 tys. grekokatolików w 16 parafiach, obsługiwanych przez tyluż kapłanów i 3 diakonów. Do kapłaństwa przygotowuje się 4 seminarzystów..