Chrzest Polski legitymacją uczestnictwa w europejskiej rodzinie państw chrześcijańskich

Dziś, 14 kwietnia przypada 1057. rocznica chrztu Polski. Dzięki przyjęciu chrztu przez Mieszka kształtująca się Polska znalazła się w rodzinie europejskich krajów kultury łacińskiej, fakt ten był dla młodego państwa legitymacją wejścia do europejskiej „Respublica christiana” i uzyskania w jej ramach państwowej suwerenności.

Bezpośrednie przyczyny chrztu

Należy zaznaczyć, że decyzja księcia Mieszka o chrzcie – choć mająca olbrzymie konsekwencje w innych sferach – w danym momencie była decyzją przede wszystkim natury politycznej. Musimy wiedzieć, że państwo Polan doświadczało wówczas bardzo poważnych zagrożeń ze strony sąsiadów. Od zachodu stykało się ono z zagrożeniem niemieckim, od południa czeskim, a od północy ze strony pogańskich Wieletów. Mieszko był doskonale świadom, że jeśli nie przyjmie chrześcijaństwa, to przegra wszystko. Wówczas tylko przyjęcie chrześcijaństwa gwarantowało uznanie przez europejskich sąsiadów danego państwa za niezależne.

W połowie lat 60-tych dziesiątego wieku Mieszko zdecydował się więc zawrzeć porozumienie z Czechami, którzy pomimo, że najeżdżali ówczesne jego państwo, a nawet zajęli jego dużą część, gotowi byli do takiego przymierza. Zgodnie z ówczesnymi zwyczajami miało ono być przypieczętowane małżeństwem, z czeską księżniczką Dobrawą, córką praskiego księcia Bolesława.

Chrzest Mieszka nastąpił wedle wszelkiego prawdopodobieństwa na Wielkanoc 966 r., przypadającą wtedy 14 kwietnia, w jednym z głównych grodów Wielkopolski, której stolicą było wówczas Gniezno. Nie sposób tego bardziej precyzyjnie określić. Natychmiast po chrzcie, skoro Czesi przysłali mu pomoc militarną, Mieszko wyprawił się przeciwko Wieletom.

Sam obrzęd chrztu przebiegał bardzo szybko, gdyż państwo Mieszka charakteryzowało się wielką a nawet bezwzględną karnością, którą respektować musieli zostali jego poddani. Zarówno za Mieszka, jak i jego następców w państwie Piastów obowiązywała wyjątkowa dyscyplina, a nieposłuszeństwo wobec księcia karane było śmiercią. Wygląda więc na to, że ta pierwsza chrystianizacja była czymś dość powierzchownym, przeprowadzonym pod przymusem.

Głębsza chrystianizacja następstwem chrztu i rola Dobrawy

Czy innym była i na zupełnie innych regułach opierała się chrystianizacja będąca następstwem chrztu. A pod nieobecność zajętego wojną Mieszka, prowadzona ona była pod kierunkiem jego żony, księżnej Dobrawy. Zasadniczą rolę w niej odgrywali duchowni przybyli z Czech. Główną rolę odgrywał biskup misyjny Jordan. Był to Niemiec, ale wcześniej osiadły w Pradze i znający język słowiański. Temu między innymi zawdzięczamy wiele terminów pochodzenia czeskiego w naszym słowniku chrześcijańskim.

Rola Dobrawy w dziele tej pierwszej chrystianizacji naszych ziem była zupełnie niezastąpiona. Jest to także ważny przyczynek do roli świątobliwych kobiet w naszej historii. Jej znaczenie można porównywać z rolą świętych niewiast takich jak Jadwiga Śląska czy św. Jadwigi, której chrzest zawdzięcza Litwa.

Dzięki Dobrawie, młody Kościół w Polsce stał się także szczególnym punktem zainteresowania Stolicy Apostolskiej. A stało się tak poprzez kontakty z Rzymem, jakie utrzymywała jej siostra Mlada, która była przełożoną jednego z klasztorów w Pradze. Ta wyjątkowo obyta i wykształcona mniszka miała bezpośredni kontakt z papieżem i osobiście odwiedzała go w Rzymie. To na jej prośbę papież mianował Jordana biskupem misyjnym i skierował go do Polski.

Zakres terytorialny chrztu Mieszka i jego znaczenie

Trudno jest określić dokładnie zakres geograficzny chrystianizacji dokonanej przez Mieszka i Dobrawę, to najprawdopodobniej był on tożsamy z terenami, które były swego rodzaju „jądrem” jego państwa. Chodzi i tu Wielkopolskę z Gnieznem, Poznaniem i innymi grodami, jak również Kujawy.

Znaczenie chrztu, leży w tym, że zapewnił on trwanie chrześcijaństwa w Polsce na długą metę. Dzięki przyjęciu chrztu Polska weszła w zachodni obszar europejski, oparty na kulturze łacińskiej i rzymskim systemie prawnym. Określiło to kierunek jej rozwoju kulturowego oraz miejsce w Europie do dziś.