Ks. prof. Grzegorz Hołub: samobójstwo w perspektywie filozoficznej

Na kanale Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki w serwisie YouTube opublikowano wykład ks. prof. Grzegorza Hołuba „Samobójstwo osoby ludzkiej w perspektywie filozoficznej” wygłoszony w ramach drugiej edycji Wiosennej Szkoły Bioetyki.

Podając na początku wykładu definicje samobójstwa ks. prof. Grzegorz Hołub zwrócił uwagę na celowość działań samobójczych i ich destrukcyjny charakter. W ciągu ostatnich 45 lat wskaźnik samobójstw wzrósł o 60 proc. Z danych z roku 2017 wynika, że średnia wynosi 12 zgonów samobójczych na 100 tys. mieszkańców. Najwięcej samobójstw dokonywanych jest w Korei Południowej (36,6 / 100 tys.), najmniej w Turcji (2,6 / 100 tys.). W Polsce wskaźnik ten wynosił 16,6 na 100 tys. mieszkańców. Ze statystyk policyjnych wynika, że liczba samobójstw rośnie.

Prezentując przegląd poglądów dotyczących samobójstwa w historii filozofii zwrócił uwagę na trzy stanowiska: jednoznacznie potępiające samobójstwo, pochwalające i aprobujące oraz warunkowo dopuszczające samobójstwo.

Arystoteles w „Etyce nikomachejskiej” wyraźnie potępiał samobójstwo, które ujawniało brak cnoty męstwa. Aprobatę dla śmierci samobójczej wyrażali stoicy, którzy w taki sposób m.in. kończyli swoje życie. Samobójstwo w pewnych okolicznościach dopuszczał Platon.

Zdecydowanie negatywnie samobójstwo traktuje chrześcijaństwo powołując się na prawdę o stworzeniu człowieka na obraz i podobieństwo Boga. Samobójstwo jest pogardą dla życia, które jest darem Bożym; to wyraźne wystąpienie przeciwko piątemu przykazaniu.

Hume, Monteskiusz, Rousseau traktowali samobójstwo jako „zwycięstwo rozumu nad średniowiecznymi przesądami”. Kant był wyraźnie przeciwny samobójstwu, bo traktował człowieka jako cel sam w sobie – człowiek nie może potraktować samego siebie jako środka do czegoś innego, np. do uwolnienia się od troski i cierpienia. Durkheim popierał samobójstwo jako wyraz wolności i rozumności człowieka. Sartre paradoksalnie uważał samobójstwo za formę afirmacji samego siebie. Dla Camusa był to jeden z centralnych problemów filozofii, chociaż ostatecznie nie był najlepszym rozwiązaniem dla uporania się z „absurdalnością życia”, o której pisał.

Filozofia postmodernistyczna kwestionuje kategorie uniwersalne, takie jak byt czy normy moralne. W tym kontekście człowiek zostawiony jest samemu sobie, musi sam ustalić sobie normy moralne i nikt nie może odebrać mu prawa do radykalnego decydowania o swoim życiu.

W myśli personalistycznej XX w., która artykułuje sprzeciw wobec samobójstwa, najważniejsze jest pojęcie godności, rozumianej jako „stała, wrodzona, nieusuwalna cenność osoby”.

Wykład jest dostępny na kanale Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki w serwisie YouTube.

Ks. Grzegorz Hołub jest kapłanem archidiecezji krakowskiej. W roku 2021 zdobył tytuł profesora nauk humanistycznych z zakresu filozofii. Od 2020 jest dyrektorem Międzywydziałowego Instytutu Bioetyki, kieruje katedrą Karola Wojtyły na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie i jest odpowiedzialny za krytyczną edycję pism Karola Wojtyły (pisma filozoficzne). W latach 2012-2022 był również redaktorem naczelnym czasopisma filozoficznego „Logos i Ethos”. Jest także kierownikiem Poradni Bioetycznej w Krakowie.

Ks. prof. Hołub zajmuje się metodologią bioetyki i bioetyką szczegółową. Szczególnie interesuje go problem zależności dylematów bioetycznych od rozumienia człowieka i osoby ludzkiej. W ramach antropologii bioetyki zajmuje się również toczącą się debatą dotyczącą ulepszania człowieka: co to znaczy ulepszać człowieka, jakie są granice tych działań, jakie jest tło filozoficzne tej debaty. Ważną częścią jego zainteresowań naukowych jest filozofia personalistyczna Karola Wojtyły, a szczególnie jego koncepcja osoby ludzkiej.

Opublikował ponad 100 artykułów naukowych w języku polskim i angielskim. Jest autorem i współautorem kilkunastu książek z zakresu bioetyki i filozofii człowieka.

Wiosenna Szkoła Bioetyki to program szkoleń eksperckich dla bioetyków, naukowców z różnych dziedzin, personelu medycznego, studentów oraz wszystkich zainteresowanych, którzy w swojej pracy i środowisku spotykają się z tematami bioetycznymi. Druga edycja odbyła się w Krakowie w dniach 14-15 kwietnia 2023 r.

Wiosenna Szkoła Bioetyki to jeden z projektów w ramach powstałej w Krakowie Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki, której celem jest popularyzacja nauki, rozwój bioetyki i edukacji bioetycznej w Polsce, a także promocja wiedzy i badań naukowych w zakresie nauk przyrodniczych i medycznych, które są nieodłącznie związane z licznymi, wciąż nowymi dylematami natury etycznej.

Interdyscyplinarna Akademia Bioetyki została objęta honorowym patronatem Ministra Edukacji i Nauki. Projekt jest dofinansowany ze środków budżetu państwa w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki.

Szczegóły na akademiabioetyki.pl.