Szkoły dla świeckich katechistów nową drogą formacji katolickiej

W maju rozpoczął się nabór kandydatów do pierwszej edycji Szkoły Katechistów Diecezji Kieleckiej (SKDK). Kursy te gromadzą świeckich, którzy w ten sposób pragną włączyć się w ewangelizacyjną misję w swojej parafii. Celem szkół dla katechistów jest przygotowanie do prowadzenia nauk skierowanych do osób dorosłych, w tym także dla rodziców dzieci przed bierzmowaniem, czy pierwszą komunią świętą.

Wielu duchownych widzi w tym dziele okazję do aktywnego włączenia się wiernych w życie parafii oraz remedium na malejącą liczbę powołań. Ta stosunkowo nowa inicjatywa, umożliwia świeckim katolikom zdobycie specjalistycznej wiedzy, umiejętności i formacji, aby pełnić rolę aktywnych nauczycieli i liderów duchowych.

Szkoła Katechistów Diecezji Kieleckiej w pełni rozpocznie swoją działalność 9 września tego roku. Powstała z inicjatywy biskupa kieleckiego Jana Piotrowskiego, który jej prowadzenie powierzył Stowarzyszeniu Życia Apostolskiego „Koinonia św. Pawła” w Kielcach. W komunikacie zachęcającym do podjęcia posługi, biskup podkreślił, że misją świeckiego katechisty w parafii jest „katecheza ewangelizacyjna dorosłych, obejmująca osoby, uczestniczące w procesie duszpasterskiego przygotowania do przyjęcia sakramentów świętych”. Zaznaczył także, że w związku z dyrektywami papieża Franciszka nt. katechetów świeckich „wymaga się, aby były to osoby wiernie współpracujące z prezbiterami, dyspozycyjne do wykonywania posługi i inspirowane przez prawdziwy zapał apostolski”.

Szkołę Katechistów w archidiecezji poznańskiej 15 maja 2010 r. utworzył abp Stanisław Gądecki. Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski wyjaśnił wówczas, że formacja, którą odbywają przyszli katechiści ma zagwarantować odpowiedni przygotowanie doktrynalne i dostarczyć niezbędną wiedzę potrzebną do prowadzenia katechezy. „Katecheza nie może ograniczyć się do minimum prawd wygłaszanych z pamięci. Jej zadaniem jest przekazywanie całej nauki chrześcijańskiej. Jeśli katechiści dobrze zrozumieli sens nauki chrześcijańskiej, będą jej nauczać, zachowując ducha otwartości” – podkreślił, dodając, że osoby pełniące tę funkcję muszą również same starać się, by na bieżąco poszerzać swoją wiedzę i kompetencje.

W zeszłym roku 1.5 roczną formację w poznańskiej szkole rozpoczęło 68 osób. Tendencja ta jest raczej stała, od 12 lat naukę rozpoczyna ok. 50 osób i kończy ok. 3/4 kandydatów. Zdaniem przewodniczącego KEP formacja dorosłych katolików świeckich stanowi najznakomitszą formę katechezy. „Katecheza to nie tylko nauczanie doktryny, wychowanie w wierze i wtajemniczenie chrześcijańskie, to przygotowanie człowieka, który będzie umiał odpowiedzieć na pytanie o sens życia” – ocenił arcybiskup. W opinii metropolity poznańskiego, podstawowym obowiązkiem katechisty jest głoszenie Ewangelii ubogim duchem, a więc tym, którzy są znużeni codziennością, zatracili umiejętność doznawania radości, nie widzą sensu życia. Abp Gądecki podkreślił, że „wiarę może przekazywać tylko ten, kto jest uosobioną Ewangelią”, a więc daje innym świadectwo życia.

„Kurs dla katechistów parafialnych” można odbyć także na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Co roku, nauki gromadzą ok. dwudziestu chętnych osób. Warunkiem zakwalifikowania jest zaświadczenie o ukończenia kursu „Studium Wiedzy Biblijnej i Teologicznej”, lub dyplom ukończenia studiów teologicznych. Nauki obejmują udział w wykładach i ćwiczeniach z psychologii, katechetyki, pedagogiki, teologii pastoralnej, retoryki i teorii komunikacji. Studenci będą mogli zdobyć wiedzę i umiejętności do prowadzenia katechez w zespołach z duszpasterzami oraz rekolekcji ewangelizacyjnych. Łączny czas zajęć to 90 godzin, plus praktyki katechetyczne i rekolekcyjne.

„Szkoła dla katechistów to szkoła dla liderów, którzy będą mogli prowadzić zajęcia w małych grupach czy to dla młodzieży przygotowującej się do sakramentu bierzmowania, czy dla rodziców, zwłaszcza dzieci pierwszokomunijnych” – tłumaczy metropolita łódzki abp Grzegorz Ryś. W 2019 roku powstała łódzka Szkoła Katechistów, będąca owocem IV Synodu Archidiecezji Łódzkiej. Pierwsza edycja dwuletniego kursu zgromadziła 90 przyszłych katechistów. Natomiast w tym roku, ukończy go najprawdopodobniej 11 osób. Do Szkoły mogą zapisać się osoby w wieku od 18 do 60 lat, skierowane przez swoich księży proboszczów. Nie muszą one posiadać wykształcenia teologicznego, wystarczy, że ukończyły katechizację w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej

Wkrótce ma powstać także Szkoła Katechistów w diecezji bydgoskiej. – Planujemy powołanie szkoły katechistów, a także myślimy o stałym diakonacie, by nie zostawić wiernych bez opieki. Trzeba myśleć przyszłościowo, czyli o ożywianiu olbrzyma, którym są właśnie świeccy – podkreślił bp Krzysztof Włodarczyk, ordynariusz bydgoski.

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu opublikował na stronie wydziału teologicznego publikację pt. „Sylwetka absolwenta Szkoły Katechistów”, której autorami są Anna Wieradzka-Pilarczyk i Szymon Jakób. W pracy tej można znaleźć wiele informacji na temat profilu osób zgłaszających się na szkolenia, a także samego programu nauczania. Większość przyszłych katechistów to osoby, które usłyszały o tej posłudze od duszpasterzy, którzy szukają wsparcia w formowaniu osób dorosłych, do dojrzałości wiary.

Taka formacja często rozpoczyna się od samych podstaw katechezy szkolnej. Program szkoły katechetów nastawiony jest na wielowymiarowość formacji, tak aby przyszły absolwent był nie tylko człowiekiem wiary, ale i posiadał wszelkiego rodzaju kompetencje oraz umiejętności natury ludzkiej. Jak czytamy w dokumencie, podstawową umiejętnością, jaką musi posiadać katechista jest prowadzenie dialogu z osobami o różnych doświadczeniach wiary, w tym z niewierzącymi. W swojej działalności powinien on korzystać z wiedzy z różnych obszarów teologii, potrafić spójnie i logicznie przedstawiać prawdy wiary, zachowując przy tym szacunek do osób o odmiennych poglądach. Program obejmuje najczęściej warsztaty dotyczące komunikacji, radzenia sobie ze stresem i emocjami, warsztaty porozumienia bez przemocy, czasem także weekendowe rekolekcje. Po ukończeniu formacji praktycznej, obejmującej hospitacje katechez oraz staż w rodzinnej parafii, absolwent zawiadamia proboszcza o gotowości do podjęcia zadań katechisty. Na wniosek proboszcza Kuria Metropolitalna udziela misji kanonicznej do prowadzenia katechezy dla dorosłych. Katechiści posługują w parafii aktualnego zamieszkania, nie otrzymują z tego tytułu wynagrodzenia finansowego.

Następnym krokiem jest weryfikacja powołania, która dokonuje się podczas formacji podstawowej. „W dniu otrzymania misji Kościół potwierdza powołanie katechistów do głoszenia katechez dla dorosłych poprzez uroczyste przyrzeczenie zawierające się w dialogu z biskupem dyrektora Szkoły Katechistów, a także samych kandydatów” – można przeczytać w dokumencie.

Nowo mianowani katechiści, jako symbol powierzonej im misji, otrzymują legitymację katechisty oraz poświęcony krzyż, na pamiątkę uczestniczenia w zbawczej misji Chrystusa. Pierwszy rok posługi katechisty w parafii, jest okresem na weryfikację obranej drogi. Po tym czasie należy zadeklarować chęć podjęcia posługi lub rezygnację. Proboszczowie, którym podlegają katechiści, powinni co jakiś czas, posłuchać i ocenić prowadzone przez katechistów nauki, by potwierdzić ich kompetencje w tym zakresie.

Katechista powołany jest do pełnienia potrójnej misji. Po pierwsze do głoszenia katechez osobom dorosłym, których nadrzędnym celem jest nie tylko spotkanie z Jezusem, ale stworzenie z nim głębokiej relacji, a także uświadomienie katechizowanemu, że warto swój stan życiowy przeżywać w sposób dojrzały, co powinno być u niego widoczne w odpowiednich postawach względem świata oraz włącznie w aktywne życie we wspólnocie Kościoła. Drugą misją świeckiego katechisty jest modlitwa o nowe powołania do tej posługi oraz w intencji posługujących i katechizowanych. Natomiast trzecią – dalsza formacja.

Posługa świeckiego katechisty niekiedy wiąże się także z formowaniem kandydatów rozpoczynających formację podstawową. Katechiści wspierają działania duszpasterskie w ramach formacji sakramentalnej m.in. szkolą rodziców przed chrztem ich dzieci, przed pierwszą komunią i bierzmowaniem dzieci, wspierają swoją posługą także młodych przed sakramentem małżeństwa. Niektórzy katechiści prowadzą także katechezy uzupełniające wiedzę z zakresu katechezy szkolnej. Warto w ty miejscu podkreślić, że szkoły katecheta, to zupełnie inna posługa. Katecheta po ukończeniu studiów na wydziale teologicznym i po otrzymaniu misji kanonicznej od biskupa ma prawo do nauki religii w różnego rodzaju placówkach edukacyjnych. Katechista natomiast to osoba przygotowana do roli głoszenia Ewangelii w swojej wspólnocie np. parafialne, nie pobierające z tego tytułu żadnego wynagrodzenia.

Formacja dorosłych wymaga poszukiwania różnorodnych, angażujących form oraz kreatywnego podejścia do uczestników, by wzbudzić w uczestnikach chęć stworzenia i pogłębienia więzi z Chrystusem. Oczywiście każdy z katechistów powinien przekazać prawdy wiary w sposób dostępny dla uczestników. Najczęstszymi formami, wykorzystywanymi w misyjnej posłudze są wykłady, dialog z uczestnikami, czy pogadanki. Niekiedy spotkaniom towarzyszą osobiste świadectwa np. wygłaszane przez członków wspólnot działających w parafii. Chętni katechizowani są niekiedy angażowani w odczytywanie fragmentów Biblii czy pracę w grupach.

Po przeanalizowaniu ankiet, na podstawie których powstała „Sylwetka absolwenta szkoły katechetycznej”, jej twórcy ocenili, że katechistów cechuje przede wszystkim duże zaangażowanie w swoją pracę, podejmowanie różnych działań, głównie w ramach katechezy sakramentalnej. Według badania, ciągłym wyzwaniem dla formacji w Szkole Katechistów jest wspieranie posługi absolwentów przez systematyczną formację w parafii. Jak ocenili autorzy dokumentu, może to wynikać z niewystarczającego zainteresowania duchowieństwa tym tematem i ich ograniczoną otwartością na posługę świeckich w Kościele. „Formacja w szkole i parafii powinna iść w parze i się wzajemnie uzupełniać. Cieszy natomiast fakt, że katechiści poza zajęciami w ramach formacji stałej, odbywającymi się dwa razy do roku, formują się, dodatkowo uczestnicząc w spotkaniach wspólnot i ruchów parafialnych, rekolekcjach, warsztatach i szkoleniach” – podkreślają autorzy.

Posługę świeckiego katechisty ustanowił papież Franciszek w Motu proprio Antiquum Ministerium z 10 maja 2021 roku. Decyzja ta miała na celu unormowanie posługiwania katechetycznego świeckich w parafii oraz zapewnienie odpowiedniego przygotowania i formacji kandydatów do pełnienia tej posługi.