ŚDM w Lizbonie – Miasto Radości, Rise Up, Festiwal Młodych, ekumenizm

Na program Światowych Dni Młodzieży złożyły się nie tylko tzw. wydarzenia centralne z udziałem papieża. To również katechezy, okazja do spowiedzi, targi powołaniowe oraz wydarzenia religijne, kulturalne i sportowe w ramach Festiwalu Młodych. Tak było również w dniach 1-6 sierpnia w Lizbonie. Nie zabrakło punktów programu o charakterze ekumenicznym. Była też Polska Lizbona.

Miasto Radości

W historycznej dzielnicy Belém czynne było Miasto Radości. Tak nazwano w tym roku tradycyjne już targi powołaniowe ze stoiskami zgromadzeń zakonnych, ruchów kościelnych, wspólnot, stowarzyszeń, obrońców życia i projektów pomocy charytatywnej. Ustawiono je wzdłuż parkowych alejek z nazwami miast – gospodarzy poprzednich edycji ŚDM. Była więc m.in. alejka „Częstochowa 1991” i alejka „Cracóvia 2016”. Na jednym ze stoisk młodzież salwatoriańska promowała postać kandydatki na ołtarze Heleny Kmieć (1991-2017), świeckiej misjonarki, zamordowanej w Boliwii.

„Miasto Radości to miejsce spotkania z Jezusem, gdzie pielgrzymi stykają się z różnymi doświadczeniami chrześcijańskiego życia i radości, będąc w ten sposób prowokowanymi do spojrzenia na własne życie i odkrycia własnej drogi w odpowiedzi na wezwanie Boga, który woła każdego z nas po imieniu” – deklarowali organizatorzy. Tłumaczyli, że wizyta w tym miejscu stanie się „spotkaniem z Bogiem żywym, który zaprasza nas do doświadczenia swego przebaczenia i miłosierdzia oraz do uczynienia daru z własnego życia wielkodusznego daru w odpowiedzi na Jego plan miłości”.

W centrum Miasta Radości znajdowała się kaplica. Były tam także dwie sceny, z których co pewien czas głoszono świadectwa, a także odbywały się prezentacje ruchów i wspólnot.

W Mieście Radości było też miejsce spowiedzi i modlitwy, zwane Parkiem Pojednania. Do ustawionych rzędami 150 drewnianych konfesjonałów, wykonanych przez więźniów z Coimbry, Paços de Ferreira i Porto, ustawiały się kolejki chętnych. Można tam było wyspowiadać się w różnych językach, także po polsku. Do odpowiednich konfesjonałów kierowali wolontariusze. W piątkowy poranek jednym ze spowiedników był tu papież Franciszek.

Rise Up

Rise Up – taką nazwę nosiły katechezy dla uczestników Światowych Dni Młodzieży w Lizbonie. Odbywały się one od środy do piątku w grupach językowych w parafiach goszczących młodych pielgrzymów, na stadionach, parkingach, w parkach itp. Bp Grzegorz Suchodolski z Siedlec nazwał je „triduum katechetycznym”, zaś bp Piotr Wawrzynek z Legnicy – „trzydniowymi rekolekcjami”.

Polacy gromadzili się na trwających trzy godziny przedpołudniowych spotkaniach w 12 lokalizacjach: sześciu w Lizbonie, oraz po jednej w miejscowościach: Alpiarça, Cartaxo, Santarém, Mafrze, Riachos, Rio Maior. Znajdują się one w patriarchacie Lizbony i diecezji Santarém.

Każdego dnia w każdym z tych miejsc katechezy wygłaszał i odpowiadał na pytania młodzieży inny biskup. Tematyka katechez w tym roku była podwójna: maryjno-biblijna oraz społeczna. Pierwszego dnia biskupi mówili na temat hasła głównego tych Dni: „Maryja wstała i poszła z pośpiechem”. Drugiego dnia o wezwaniu Maryi z Kany Galilejskiej: „Zróbcie wszystko, co mój Syn wam powie”, a trzeciego dnia – o słowach z „Magnificat” Maryi: „Jego miłosierdzie z pokolenia na pokolenie”. „Natomiast organizatorzy portugalscy, zwłaszcza na dwa pierwsze dni, dołożyli jeszcze tematy bliskie papieżowi Franciszkowi: ekologię integralną, przyjaźń społeczną i powszechne braterstwo” – przypomniał bp Suchodolski.

W czasie Rise Up nie zabrakło oczywiście Mszy św., adoracji Najświętszego Sakramentu i okazji do spowiedzi.

Festiwal Młodych

Ponad 600 wydarzeń kulturalnych, religijnych i sportowych oferował Festiwal Młodych, jaki tradycyjnie stanowi integralną część Światowych Dni Młodzieży. Było wśród nich 80 wydarzeń religijnych, 6 tanecznych, 290 muzycznych, 38 konferencji, 17 wystaw, 27 pokazów filmowych, 7 sztuk teatralnych, 2 wydarzenia sportowe, możliwość zwiedzenia 35 muzeów itd.

Cláudia Lourenço, odpowiedzialna w komitecie organizacyjnym ŚDM w Lizbonie za koordynację Festiwalu Młodych, powiedziała, że w zaproponowanych imprezach wzięło udział ponad 300 tys. osób. Jej zdaniem fakt ten jest dowodem na to, że „młodzi ludzie przybyli nie tylko po to, by być z papieżem, ale aby modlić się z grupami i zgromadzeniami zakonnymi z całego świata, oglądać filmy na wysokim poziomie i słuchać konferencji o najróżniejszej tematyce, także pozareligijnej, interesującej młodych ludzi”.

Zwróciła uwagę, że wydarzenia sportowe – mecze siatkówki plażowej i piłki nożnej – zakończyły się modlitwą na środku boiska. Z okazji ŚDM posadzono też 17 980 drzew. Z kolei przygotowane wystawy zwiedziło ponad pięć tysięcy osób. Tematyka tych ekspozycji była szeroka: od ekologii (w nawiązaniu do encykliki „Laudato si’” papieża Franciszka) po życie niektórych patronów ŚDM w Lizbonie.

Również sztuki teatralne inspirowane były życiem wielkich postaci Kościoła, takich jak święci: Antoni, Franciszek z Asyżu, Teresa od Dzieciątka Jezus, Joana d’Arc i Jan Bosko. Podobnie jak na ŚDM w Panamie w 2019 roku, także w Lizbonie obecna była pielgrzymująca figura Matki Bożej Fatimskiej.

Na placu Martima Moniza zorganizowano Park Chrystonautów – pierwsze światowe spotkanie ewangelizatorów i misjonarzy cyfrowych z całego świata. W piątkowy wieczór trwał tam Festiwal Katolickich Influencerów. Imprezę zorganizowała inicjatywa „The Church is listening” (Kościół słucha), powstała w odpowiedzi na apel papieża Franciszka, i która prowadziła konsultację w przestrzeni internetowej przed zgromadzeniem Synodu Biskupów na temat synodalności. Wydarzenie miało na celu podziękowanie za wielką pracę misyjną, jaką codziennie wykonują influencerzy i misjonarze internetowi z pięciu kontynentów, którzy głoszą Ewangelię w mediach społecznościowych. W Lizbonie mogli oni spotkać się poza światem wirtualnym, wymienić doświadczeniami i podzielić świadectwami, modlić się i śpiewać. Byli wśród nich: grupa muzyczna Hakuna z Hiszpanii, ks. Rob Galea z Australii, Pitter Di Laura z Brazylii, Pablo Martínez z Argentyny i misjonarze ze wspólnoty Shalom z Brazylii. Towarzyszyli im: kard. Óscar Andrés Rodríguez Maradiaga z Hondurasu i prał. Lucio Adrián Ruiz, sekretarz watykańskiej Dykasterii ds. Komunikacji.

Również tego samego wieczoru odbyło się spotkanie „The Change” (Zmiana), przygotowane przez Stowarzyszenie Rodriguesa Pereiro oraz CHARIS (międzynarodowa służba koordynująca wszystkie grupy i wspólnoty charyzmatyczne istniejące w Kościele katolickim). Zgromadziło ono młodzież i liderów z różnych Kościołów chrześcijańskich, którzy razem modlili się, wielbili Boga i zachęcali wspólnie do ewangelizacji. Gospodarzem wydarzenia był aktor Jonathan Roumie, odtwórca roli Jezusa w serialu „The Choosen”.

W słynnym muzeum Fundacji Gulbenkiana odbył się koncert „Mozart On”, którego publicznością byli młodzi więźniowie z zakładu karnego w Leirii.

Portugalski Uniwersytet Katolicki, Fundacja Champalimaud i Centrum Kultury Belém (CBB) przygotowały 38 konferencji, których tematyka dotyczyła powołania, misji, wyzwań stojących przed dzisiejszym społeczeństwem itd. Nie zabrakło debaty na temat „Ekonomii Franciszka”, by zastanowić się „jak młodzi katolicy mogą wyrażać wiarę w życiu zawodowym: w edukacji, służbie zdrowia, gospodarce”. Były świadectwa osób znających osobiście „młodych świętych” naszych czasów, błogosławionych: Karola Acutisa (1991-2006) i Klary Badano (1971-1990), a także sługi Bożego Guido Schäffera (1974-2009), brazylijskiego surfera, lekarza i seminarzysty.

Celem Festiwalu Młodych było umożliwienie uczestnikom ŚDM przeżycia „doświadczenia radości, młodości, powszechności wiary, ukazując, że Kościół katolicki jest żywy i młody, potrafiący posługiwać się językiem i formami wyrazu artystycznego naszych czasów, nie naruszając przy tym przesłania, które chce przekazywać”.

Późnowieczorne koncerty i wydarzenia ewangelizacyjne sprawiały, że młodzi w Lizbonie długo nie kładli się spać. Młodzież z całego świata wypełniała też kolorowym i głośnym tłumem ulice i place. Nie omijała także restauracji, chętnie próbując dań rybnych i owoców morza, z których słynie Portugalia, a także słodkich lizbońskich babeczek budyniowych. Z niejednego lokalu płynęły dźwięki śpiewanego na żywo fado.

Polska Lizbona

Tradycyjnie własny program na Festiwal Młodych zaproponowało polskie Krajowe Biuro Organizacyjne ŚDM. Pod nazwą „Polska Lizbona” na Stadionie 1 Maja odbył się cykl imprez: wieczornych koncertów, rozmów z ciekawymi gośćmi (m.in. kardynałem nominatem Grzegorzem Rysiem, raperem Tau, piosenkarką Magdą Beredą, a także trzema „influencerami Boga”, księżmi: Sebastianem Picurem, Piotrem Jarosiewiczem, Rafałem Główczyńskim), było też widowisko „Biblia Polska Nasza Królowa”.

W środowe popołudnie odbyło się tam narodowe spotkanie Polaków, w czasie którego obecni w Lizbonie polscy biskupi odprawili Mszę św. Kolejna liturgia, w sobotnie przedpołudnie, była sprawowana przed wymarszem do parku Tagu na wieczorne czuwanie modlitewne z Ojcem Świętym.

W namiotach prezentowały się różne polskie instytucje. Można też było obejrzeć przygotowaną przez IPN wystawę „Samarytanie z Markowej” (z napisami w języku portugalskim) o rodzinie Ulmów, zamordowanej w 1944 roku za ratowanie Żydów czasie II wojny światowej.

Niepełnosprawni na ŚDM

Światowe Dni Młodzieży były imprezą dla wszystkich ludzi młodych. Świadczyła o tym m.in. obecność ponad 1500 osób z niepełnosprawnością, przybyłych z różnych stron świata.

– Inkluzywność jest jednym z wielkich filarów tej edycji ŚDM, która stara się pozostawić po sobie spuściznę na następne ŚDM w zakresie dostępności – podkreślali organizatorzy następnego spotkania. Odpowiedzialna za tę dziedzinę w portugalskim komitecie organizacyjnym Carmo Diniz zapewniła, że miejsca spotkań były „z wielką starannością przygotowywane, aby były dostępne dla wszystkich”, zarówno gdy chodzi o miejsca wydarzeń centralnych, jak też Festiwalu Młodych czy katechez Rise Up.

Wszystkie informacje na ten temat zawarto w aplikacji ŚDM Lizbona 2023, aby było wiadomo, które miejsca są dostępne dla niepełnosprawnych. Podczas centralnych wydarzeń ŚDM przygotowywano specjalną strefę, łatwo dostępną dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej. Wolontariusze w tej strefie zostali przeszkoleni w dziedzinie opieki nad takimi osobami.

Ponadto na ekranach pojawiali się tłumacze międzynarodowego języka migowego, dzięki czemu osoby głuche mogły w pełni w nich uczestniczyć. Również w Parku Pojednania możliwa była spowiedź w portugalskim, hiszpańskim, angielskim, włoskim i międzynarodowym języku migowym.

Do chóru ŚDM dołączyły osoby głuche, promując „integrację słyszących i niesłyszących”. Uczestnicy projektu Mãos que Cantam (Dłonie, które śpiewają) to chór złożony z sześciu osób głuchych pod dyrekcją Sérgio Peixoto, przy pomocy tłumaczki języka migowego Sofii Figueiredo. Przedstawiał on choreograficznie pieśni w portugalskim języku migowym, wspierając tym samym włączenie osób głuchych w muzyczne elementy liturgii. „Zaczynaliśmy od zera, ponieważ istniała potrzeba zbudowania własnego języka muzycznego, aby kierować głuchoniemymi”, powiedział Peixoto.

Ekumenizm na ŚDM

Uczestnicy ŚDM w Lizbonie mogli też wziąć udział w wydarzeniach o charakterze ekumenicznym. Modlitwę o pokój zorganizowały działające na tym polu: Wspólnota z Taizé i wspólnota Chemin Neuf (Nowa Droga). W kościele św. Dominika w historycznym centrum stolicy Portugalii 3 sierpnia wieczorem zgromadziło się około 1500 osób, w tym duchowni różnych wyznań chrześcijańskich.

Przez czas trwania ŚDM Wspólnota z Taizé zapraszała na modlitwy, które prowadziła w kościele św. Dominika. W przerwach między modlitwami kościół pozostawał otwarty na osobistą modlitwę. Bracia z Taizé czekali w gotowości do rozmowy z każdym, kto tego pragnął.

Z kolei wspólnota Chemin Neuf prowadziła ewangelizację w bazylice Najświętszego Serca Jezusowego, znanej jako Basílica da Estrela, i wokół niej.

W program ŚDM włączyli się również portugalscy anglikanie z Kościoła Luzytańskiego. W spotkaniu młodych katolików świata brała udział grupa anglikańskiej młodzieży, a w anglikańskiej katedrze św. Pawła w Lizbonie przez cały czas trwania ŚDM była czynna „strefa rekreacji”.