W Rydze wyświęcono biskupa prawosławnego bez zatwierdzenia Moskwy

Archimandryta Jānis (Lipšāns) został nowym biskupem Łotewskiego Kościoła Prawosławnego (ŁKP), a jego chirotonia (sakra) odbyła się 13 sierpnia w ryskim soborze katedralnym Narodzenia Chrystusa. Uroczystości przewodniczył zwierzchnik ŁKP, metropolita ryski i całej Łotwy Aleksander (Kudriaszkow). Zarówno mianowanie, jak i wyświęcenie nowego hierarchy nastąpiło bez wiedzy i potwierdzenia przez Rosyjski Kościół Prawosławny (RKP). Stało się to możliwe, gdyż Sobór Łotewskiego Kościoła Prawosławnego 20 października 2022 ogłosił autokefalię, czyli pełną niezależność od Patriarchatu Moskiewskiego.

Synod Łotewskiego Kościoła Prawosławnego na swym posiedzeniu 24 lipca br. pod przewodnictwem metropolity Aleksandra postanowił m.in. rozwiązać od dawna nabrzmiały problem mianowania biskupa narodowości łotewskiej, aby posługiwał wśród swych rodaków. Oświadczenie ogłoszone po obradach stwierdza m.in.: „Biorąc pod uwagę perypetie i złożoności istnienia świętego prawosławia na Łotwie, uwzględniając dawne życzenia łotewskiej ludności prawosławnej i konieczność zaspokojenia jej potrzeb duchowych, rozumiejąc dzisiejszą rzeczywistość historyczną, mając na względzie umocnienie, zachowanie i utrwalenie świętego prawosławia na Łotwie, jak również przestrzeganie dziedzictwa hierarchicznego Świętej Matki Kościoła, Synod postanowił jednogłośnie, aby archimandryta Jan z cerkwi Objawienia Pańskiego w Rydze został biskupem valmierskim, wikariuszem metropolity ryskiego i całej Łotwy”.

Nowy biskup urodził się jako Jānis Lipšāns w 1957 w rejonie kraslawskim w Łatgalii na południowym wschodzie kraju. Po ukończeniu szkoły średniej w Rydze był aktywnym wiernym stołecznych kościołów oraz ałtarnikiem (ministrantem) i psalmistą w cerkwi Wniebowstąpienia. W 1985 ówczesny metropolita ryski i łotewski Leonid wyświęcił go na diakona, a w rok później – na kapłana. Posługiwał następnie w świątyniach stołecznych i był proboszczem w miasteczku Krape. Jednocześnie kształcił się zaocznie w Moskiewskim Seminarium Duchownym, które ukończył w 1991. Jego językiem ojczystym jest łotewski, ale swobodnie posługuje się również po rosyjsku.

Jego chirotonia 13 bm. była pierwszym tego rodzaju obrzędem w Rydze od 80 lat, tzn. od czasu, gdy w stolicy sakrę biskupią przyjął o. Jānis (Garklāvs), późniejszy kustosz cudownej ikony Matki Bożej Tychwińskiej.

Na wieść o wyświęceniu bp. Jana Zarząd Patriarchatu Moskiewskiego ds. Eparchii [diecezji] Bliskiej Zagranicy [tzn. tych krajów, które do 1991 wchodziły w skład ZSRR – KAI] wydał 15 bm. oświadczenie, w którym stwierdził, iż wprawdzie „rozumie złożone okoliczności polityczne, w jakich znajduje się obecnie Łotewski Kościół Prawosławny, ale nie jest to powód do łamania jedności kościelnej”.

Jednocześnie zapowiedziano, że „kanonicznej oceny tego wszystkiego, co dzieje się dzisiaj w Łotewskim Kościele Prawosławnym, powinien udzielić Sobór Biskupi, który zbierze się w odpowiednim czasie”. Zarząd wezwał wszystkich wiernych RKP do wzmożenia „swych świętych modlitw, do niezachwianego strzeżenia jedności świętego prawosławia i pod omoforem [paliuszem – KAI] naszego zwierzchnika, wielce świątobliwego patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Cyryla do dalszego kroczenia swą drogą życiową, nie ulegając naciskowi i pokusom niszczycielskich sił zewnętrznych”.

Przypomnijmy, że już niemal przed rokiem, Sobór Łotewskiego Kościoła Prawosławnego na swym posiedzeniu 20 października 2022 w cerkwi Wszystkich Świętych w Rydze ogłosił autokefalię, czyli pełną niezależność od Patriarchatu Moskiewskiego. Za przyjęciem uchwały w tej sprawie głosowało 160 uczestników zebrania, a jedna osoba była przeciw. Decyzja ta nastąpiła w wyniku zmian, jakie 8 września tegoż roku Saeima (parlament) Łotwy wniósł do ustawy o ŁKP. Odtąd zaczął on działać niezależnie i samodzielnie, podczas gdy dotychczas był częścią Patriarchatu Moskiewskiego na prawach szerokiej autonomii.

Decyzja parlamentu łotewskiego, a nawet ogłoszona rok temu pod koniec sierpnia jej zapowiedź wywołały wielkie niezadowolenie Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, który uznał ją za „brutalną ingerencję władz świeckich w wewnętrzne sprawy kościelne”. Doradca patriarchy ks. protojerej Nikołaj Bałaszow oświadczył, iż uchwalając nowe przepisy rząd w Rydze postąpił gorzej niż w średniowieczu.

Oprócz ŁKP, którego większość wiernych stanowią mieszkający w tym kraju etniczni Rosjanie, na Łotwie działa też znacznie od niego mniejszy liczebnie Łotewski Autonomiczny Kościół Prawosławny, podlegający Patriarchatowi Konstantynopolskiemu.