Ks. prał. Bliziński zainicjował ustawę o opiece społecznej, uchwaloną dokładnie 100 lat temu

Ks. Wacław Bliziński, znany kapłan społecznik, był głównym inicjatorem ustawy o opiece społecznej przyjętej u progu niepodległej Polski, a która obowiązywała przez niemal 70 lat. Ks. Bliziński jako dyrektor Departamentu Opieki Społecznej w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, tworzył fundamenty nowożytnej opieki społecznej w Polsce. Dokładnie dzisiaj przypada 100. rocznica uchwalenia tej ustawy przez Sejm II RP I kadencji.

Wacław Bliziński, herbu Korczak urodził się 28 lipca 1870 r. w Warszawie. Pochodził z inteligenckiej rodziny, ze zubożałej szlachty. Warszawskie carskie gimnazjum plus stojące wówczas na bardzo wysokim poziomie Wyższe Seminarium Duchowne we Włocławku to jego rodowód umysłowy. Zawsze postępował jak przystało na osobę wychowaną do życia zgodnie z zasadami katolickimi i szacunkiem do tradycji narodowych.

W XIX wieku na ziemiach Rzeczypospolitej pod zaborami trwała codzienna, nieustanna, zaciekła wojna, która polegała na polskiej, organicznikowskiej pracy na wszystkich polach społecznej aktywności, od handlu, bankowości i wzorowej organizacji życia spółdzielczego poczynając, a na wysokiej kulturze rolnej chłopa kończąc.

– Przeciwnik nie dawał im szans w otwartej wojnie. Miał za sobą miażdżącą przewagę siły zbrojnej, aparatu administracyjnego, pieniędzy i oświaty – pisał Stefan Bratkowski, scenarzysta serialu „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”. – Zaborca trafił na polskość gotową do każdego poświęcenia, ale zaradną, umiejącą wytrwale, ciężko pracować. Ci Polacy potrafili skutecznie zrównoważyć przemożną siłę fizyczną Prus oporem, który zbudowali z mądrości i zręczności, z umiejętności i odporności nerwowej, z pogody ducha i wierności sobie. Przetrzymali w końcu nie byle kogo – Bismarcka i Hakatę, wrogów silnych, zdeterminowanych, przebiegłych i zaciekłych. Udowodnili, że na ich polskość nie ma mocnych – podkreślił.

Po powstaniu styczniowym, na terenie zaboru rosyjskiego, ksiądz prałat Wacław Bliziński funkcjonował podobnie jak czołowi dla tamtych czasów wielkopolscy kapłani z zaboru pruskiego. Wytworzył w Liskowie koło Kalisza, czyli na terenie ówczesnej guberni kaliskiej, specyficzną kulturę społeczną – wiary w Pana Boga, oddania się Maryi, a także wyobraźni i wspólnej pracy. W pierwszej kolejności przeprowadzał analizę przyczynowo-skutkową, jeżeli zamierzenie było sensowne i możliwe do wykonania, natychmiast przystępował do jego realizacji. Nie bał się pomyłek ani porażek. Działał według dewizy: „Wspólnie zróbmy i to zaraz, bez żadnej zbędnej zwłoki”.

Na terenie Królestwa Polskiego na początku XX wieku ks. Bliziński wśród duchowieństwa pozostawał w swej działalności odosobniony. Nie należy się zatem dziwić, że tzw. życzliwi koledzy księża nazywali go kpiąco „Agricola cum potestate missam celebrandi” czyli „Rolnik z prawem odprawiania Mszy świętej”.

W gromadzie, jak zwykł mawiać duchowny, pod okiem zaborcy rosyjskiego, gdzie wszechobecne były korupcja, łapownictwo, donosy, pijaństwo i prostytucja, zorganizował wiele instytucji spółdzielczych i społecznych. Były to: Kasa Oszczędności (w 1904 r.), Spółdzielnia Przemysłowo-Handlowa „Gospodarz” (w 1902 r.), do której należały: Mleczarnia Parowa (w 1911 r.), Piekarnia Spółdzielcza (w 1913 r.), Cegielnia i Betoniarnia (w 1919 r.), Stowarzyszenie Zbożowe (w 1919 r.), Stowarzyszenie Budowlane (w 1919 r.). Inicjatywy ekonomiczne wspierały organizacje społeczne: Straż Ogniowa (w 1902 r.), Koło Ziemianek (w 1902 r.), Kąpiele Ludowe (w 1911 r.), Stację Opieki nad Matką i Dzieckiem (w 1931 r.) oraz Ośrodek Zdrowia (w 1933 r.).

W dziedzinie spółdzielczości prałat był uznawany powszechnie za autorytet ze względu na zdobyte wieloletnie praktyczne doświadczenie w pracy społecznej. Pełnił szereg funkcji, między innymi był prezesem Kas Oszczędnościowo – Pożyczkowych Rzeczypospolitej, zainicjowanych przez pierwszego prezesa tejże organizacji Franciszka Stefczyka.

Ważną rolę w działalności księdza prałata pełniły też placówki oświatowe. Były to: Warsztaty Tkackie (w 1905 r.), Warsztaty Zabawkarskie (w 1910 r.), Szkoła Rolnicza (w 1913 r.), Gimnazjum Klasyczne (w 1916 r.), Państwowe Seminarium Nauczycielskie (w 1921 r.), Szkoła Rzemieślniczo-Przemysłowa (w 1923 r.), Szkoła Powszechna (w 1925 r.) oraz Szkoła Zawodowa Żeńska (w 1919 r.). Wymownie brzmią słowa pozostawione przez niego w jednym z rękopisów poświęconych działalności oświatowej: „Oświata ludu dokona cudu”.

Galeria zdjęć (5 zdjęć)

W okresie odradzania się Rzeczypospolitej uczestniczył on aktywnie w życiu publicznym. W 1916 r. jako dyrektor Departamentu Opieki Społecznej w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, tworzył fundamenty nowożytnej opieki społecznej. W 1917 r. angażował się w pracach Tymczasowej Rady Stanu.

Był współtwórcą i prezesem Rady Naczelnej Zjednoczenia Ludowego (1916–1917), a następnie posłem na Sejm Ustawodawczy z ramienia utworzonego i kierowanego przez siebie Polskiego Zjednoczenia Ludowego (partii zarejestrowanej w 1919 pod nazwą Narodowego Zjednoczenia Ludowego). W Sejmie Ustawodawczym był członkiem klubu Narodowego Zjednoczenia Ludowego. Wart podkreślenia jest fakt, iż w latach 1919-1922 wspomniana partia w Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej była trzecią siłą, a jej współzałożyciel i prezes aktywnie włączył się w życie parlamentarne niepodległej Polski. W 1937 r. z nominacji Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego został senatorem.

Z uwagi na brak uregulowań prawnych w zakresie zagadnień pomocy (wówczas opieki) społecznej, już w pierwszych miesiącach po odzyskaniu niepodległości istniała konieczność ujęcia w ramy ustawowe kwestii opieki społecznej państwa. W związku z tym 4 marca 1921 r. grupa posłów pod przywództwem księdza prałata Blizińskiego wniosła projekt ustawy porządkującej zagadnienia opieki społecznej, w części rozwiązań wzorowanej na rozwiązaniach włoskich, belgijskich, francuskich, a także na elementach regulowanych przez pruskie prawo o opiece społecznej. Projekt ustawy był procedowany w Sejmie Ustawodawczym, a następnie w Sejmie I Kadencji. Uchwalono go ostatecznie jako ustawę o opiece społecznej 16 sierpnia 1923 r.

Akt miał 26 artykułów i nakreślał ogólną koncepcję budowanej od podstaw w II Rzeczypospolitej opieki społecznej. Formułował dwie zasady nadrzędne: wszystkim potrzebującym państwo powinno udzielić pomocy oraz, że obowiązek realizowania tej pomocy spoczywa na gminach. Ustawa nakładała na państwo obowiązek opieki wobec szeregu kategorii osób. Konsekwencją włączania lokalnych struktur w system opieki społecznej było powołanie stanowisk opiekunów społecznych oraz tworzenie komisji opieki społecznej.