81. rocznica zagłady żydowskich gett w Otwocku, Falenicy i Rembertowie

Uroczystości upamiętniające 81. rocznicę zagłady żydowskich gett w Otwocku, Falenicy i Rembertowie odbędą się 20 sierpnia. Skoncentrowane będą szczególnie wokół pamięci o wychowankach i pracownikach Zakładu Leczniczo-Wychowawczego „Centos” i losów Jutty Szabason (obecnie: Judith Cohen), która należy do ostatnich żyjących świadków Zagłady z getta falenickiego.

W tym roku dzień rocznicy zagłady otwockiego getta, 19 sierpnia, przypada w sobotę. Ze względu na szabat marsz pamięci i modlitwy w Otwocku odbędzie się zatem wyjątkowo w niedzielę 20 sierpnia.

Tegoroczne obchody w Otwocku koncentrujemy szczególnie wokół pamięci o wychowankach i pracownikach Zakładu Leczniczo-Wychowawczego „Centos” zamordowanych 19 sierpnia 1942 r. i w dniach następnych. W Falenicy natomiast chcemy skupić się wokół losów Jutty Szabason (obecnie: Judith Cohen), która należy do ostatnich żyjących świadków Zagłady z getta falenickiego – mówi KAI Zbigniew Nosowski (Społeczny Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich, Polska Rada Chrześcijan i Żydów).

Ważnym wydarzeniem jest publikacja książki Sebastiana Rakowskiego „Szkoła samodzielności. Historia Zakładu Leczniczo-Wychowawczego «Centos» w Otwocku 1928–1942”. Przedstawia on – do tej pory praktycznie nieznaną – znakomitą działalność, jaką prowadził ten pionierski żydowski ośrodek edukacyjny. Schronienie znajdowały w nim dzieci osierocone, z zaburzeniami psychicznymi i z niepełnosprawnością intelektualną. Do wybuchu wojny była to jedyna tego typu żydowska placówka w Polsce.

W „Centosie” stosowano nowoczesne metody wychowawcze oparte na indywidualnym podejściu do dzieci, w tym elementy systemu korczakowskiego. Zakład miał na celu przystosowanie wychowanków do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie.

19 sierpnia 1942 r. większość podopiecznych „Centosu” została wysłana wraz z mieszkańcami Otwocka do obozu zagłady Treblinka. Prawdopodobnie część dzieci została rozstrzelana i pochowana na miejscu. Towarzyszyli im wychowawcy.

Sebastianowi Rakowskiemu udało się odnaleźć listę wychowanków i pracowników „Centosu” z roku 1941. Oczytamy ich imiona i nazwiska przy ulicy Glinieckiej – w opuszczonym dziś miejscu, gdzie mieścił się ośrodek – dodaje Nosowski.

W Falenicy natomiast odbędzie się projekcja etiudy filmowej „Jutta i ja” Macieja Cendrowskiego. To film dokumentalny z 2014 r., ukazujący historię Jutty Szabasson – ur. 1937, córki Niemki i polskiego Żyda, którzy w październiku 1938 r. znaleźli się w Falenicy. Jej rodzice zginęli w 1940 r. Dzięki pomocy przypadkowych osób i nieprawdopodobnemu szczęściu, dziewczynka przeżyła nie tylko koszmar getta, lecz uniknęła wywózki do obozu zagłady w Treblince. Człowiek w mundurze (nie wiadomo nic więcej) wypchnął ją z peronu stacji w dniu likwidacji getta w Falenicy 20 sierpnia 1942 r.

Po wojnie Jutta mieszkała w licznych sierocińcach, aż wreszcie trafiła do Izraela. Film przedstawia historię jej poszukiwań przybranej matki, Stefanii Cendrowskiej. Wspiera ją w tym autor filmu, zaciekawiony przypadkową zbieżnością nazwisk.

Jutta – obecnie Judith Cohen – należy do ostatnich żyjących świadków Zagłady związanych z Falenicą.

Organizatorami uroczystości są; Społeczny Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich, Towarzystwo Przyjaciół Otwocka, Komitet Upamiętnienia Zagłady Gett w Falenicy i Rembertowie i Europejski Instytut Kultury Fundacja.

Partnerzy: Miasto Otwock, Powiat Otwocki, Polska Rada Chrześcijan i Żydów, KinoKawiarnia „Stacja Falenica” i Exitus.