Kościół ukrywał tysiące prześladowanych – odkryto niepublikowany dotąd dokument

W archiwach Papieskiego Instytutu Biblijnego – „Biblicum” w Rzymie odkryto wcześniej niepublikowany dokument. Zawiera on listę osób, które szukały schronienia przed narodowosocjalistycznymi prześladowaniami w instytucjach kościelnych w Wiecznym Mieście. To mała sensacja dla historyków.

Prawdą jest, że lista zakonów udzielających schronienia – 100 zakonów żeńskich i 55 męskich – wraz z liczbą osób, którym udzielono schronienia w każdym przypadku, została opublikowana już w 1961 r. przez włoskiego historyka Renzo de Felice. Do tej pory brakowało jednak pełnej dokumentacji. Nie zmieniło tego otwarcie przez papieża Franciszka archiwów watykańskich dotyczących pontyfikatu Piusa XII.

Teraz badacze znaleźli to, czego szukali w archiwach „Biblicum”, które było wtedy, jak i teraz, prowadzone przez jezuitów. Ponownie odkryte listy odnoszą się do ponad 4300 osób, z których 3600 jest wymienionych z imienia i nazwiska. Porównanie z dokumentami przechowywanymi w archiwach gminy żydowskiej w Rzymie pokazuje, że około 3200 z tych osób z pewnością było Żydami. Spośród tych ostatnich wiadomo, gdzie byli ukrywani, a w niektórych przypadkach, gdzie mieszkali przed prześladowaniami.

W ten sposób dokumentacja znacznie zwiększa gęstość informacji o ratowaniu Żydów przez instytucje katolickie w Rzymie. Jednak nie każdy może teraz przeglądać listę, aby chronić prywatność potomków wymienionych osób, dostęp do dokumentacji jest obecnie ograniczony.

Dokument został zaprezentowany w czwartek w Muzeum Shoah Żydowskiej Wspólnoty Rzymu. Odkryta na nowo dokumentacja została stworzona przez włoskiego jezuitę o. Gozzolino Birolo między czerwcem 1944 r. a wiosną 1945 r., zaraz po wyzwoleniu Rzymu przez aliantów. O. Birolo był ekonomistą Instytutu Biblijnego od 1930 do 1945 roku. Z kolei rektorem „Biblicum” podczas niemieckiej okupacji był niemiecki jezuita o. Augustin Bea, późniejszy kardynał i pionier dialogu żydowsko-katolickiego.

Szwajcarski jezuita o. Paul Oberholzer z Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego jest jednym z historyków, którym powierzono zbadanie odnalezionych dokumentów. Badania koordynował między innymi austriacki jezuita o. Dominik Markl, który wykłada w „Biblicum” i na Uniwersytecie w Innsbrucku.

Rzym był okupowany przez nazistowskie Niemcy przez dziewięć miesięcy, od 10 września 1943 r. do wyzwolenia miasta przez aliantów 4 czerwca 1944 r. W tym czasie prześladowania Żydów doprowadziły m.in. do deportacji i zamordowania około 2000 osób, w tym setek dzieci i młodych ludzi, z łącznej liczby ok. 15 000 Żydów mieszkających wówczas w Rzymie.