Jak wygląda francuski model finansowania Kościołów?

Przestrzegam wszystkich, którzy postrzegają francuską ideę świeckiego państwa, jako całkowity zakaz finansowania działalności religijnej, tej tezy obronić aktualnie się nie da – ocenił dr Michał Zawiślak z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, podczas konferencji pt. „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim”, która miała miejsce w Rezydencji Arcybiskupów Warszawskich. Organizatorem spotkania była Katolicka Agencja Informacyjna oraz Katedra Prawa Wyznaniowego KUL.

Wszystkie teksty z konferencji „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim” publikujemy TUTAJ.

Dr Michał Zawiślak z Katolickiego Uniwersytety Lubelskiego przedstawił referat pt. „Francuski model finansowania Kościołów”. Na wstępie podkreślił, że Francja jest republika świecką, „zapewnia równość wszystkich obywateli bez względu na pochodzenie, rasę i religię, szanuje wszystkie przekonania”.

Jednocześnie gdy mowa o finansowaniu i relacji między państwem a Kościołami we Francji należy jasno wspomnieć, że punktem przełomowym była tu ustawa z 9 grudnia 1905 roku o rozdziale Kościoła od państwa. – Ta ustawa, po pierwsze, zagwarantowała swobodę wyznawania religii, ale już w drugim punkcie, określiła fundamentalną zasadę niefinansowania Kościołów ze środków publicznych – wyjaśnił.

Autor referatu nadmienił, że do dziś panuje pogląd o tym, że rozdział ten jest pewnym wzorem w jaki sposób można państwo oddzielić od kościołów. – Nic bardziej mylnego, ten całkowity rozdział był tylko deklaracją polityczną. Został wpisany do treści ustawy, ale od momentu wejścia w życie tej ustawy, nie oznaczał całkowitego zakazu finansowania Kościołów ze środków publicznych – zaakcentował.

Następnie wymienił konkretne regulacje francuskie, które postawionej tezie. Wynika z nich m.in., że władze lokalne mogą finansować budowę lub nabywanie miejsc kultu religijnego, finansować koszty utrzymania budynków religijnych, wspierać usługi religijne przez udostępnianie pomieszczeń publicznych i finansować działania lub wydarzenia o charakterze religijnym. Zatem wymieniona ustawa z 1905 roku, z jednej strony zakazuje finansowania działalności religijnej, drugiej zaś aktualna sytuacja wskazuje na coś odmiennego. Dr Zawiślak nadmienił także, że od początku obowiązywania ustawy z 1905 roku, zawierała ona chociażby obowiązek finansowania kapelanów w miejscach publicznych ze środków publicznych.

Prelegent wyjaśnił, że na przestrzeni czasy wprowadzone przepisy stopniowo się zmieniały i uległy licznym modyfikacjom. Przez lata pojawiały się odstępstwa, które doprowadziły do zmiany ustawy, która wprost określiła model finansowania Kościołów ze środków publicznych.

Francja nie jest też jednolitym krajem pod tym względem przepisów dotyczących finansowania Kościołów, poszczególne jej regiony mają swoje regulacje (np. terytoria zamorskie, Alzacja i Mozela w sposób całkowity finansują obowiązujące tam wyznania z budżetu państwa).

– Aktualnie, szczególnie władze lokalne mogą zapewnić finansowanie na konserwacje i utrzymanie budynków kościelnych, również na bezpieczeństwo i dostępność ich dla obywateli, renowację oraz ich zakup – podkreślił.

Dr Zawiślak wyjaśnił, że istnieje możliwość pośredniego finansowania Kościołów np. przez gwarancje kredytowe udzielane z budżetu jednostek samorządowych, dzierżawy i udostępniania lokali publicznych, możliwość przeznaczania terenów na miejsca kultu religijnego, dotacje na ochronę zabytków historycznych oraz finansowanie przedsięwzięć, które mają zarówno charakter religijny, a jednocześnie „interesu publicznego” (niosące wartości kulturalne, społeczne, ogólnonarodowe).

– Jak widać świecki model państwa nie wyklucza możliwości finansowania Kościołów z pieniędzy publicznych – powiedział prelegent. W jago opinii oznacza to zmianę podejścia, do definiowania świeckiego państwa, które nie oznacza całkowitego zakazu finansowania Kościołów, – Wręcz odwrotnie, szukamy rozwiązań, które pozwolą na takie zagospodarowanie publicznych środków, aby zarówno interes poszczególnych obywateli, jak i interes religijny i ogólnonarodowy wzajemnie się uzupełniały – wyjaśnił.

Wspomniał także o specjalnej komisji senackiej, powołanej we Francji w 2005 roku, której celem była refleksja nad określeniem co dokładnie może być finansowane i na czym polega świeckość w kontekście finansowym. Pokłosiem tego jest aktualnie obowiązujące prawo. Przepisy te regulują m.in. kwestie finansowania budynków sakralnych, które w większości są własnością państwową, zatem za ich finansowanie również odpowiada państwo.

– Francuska Rada Stanu wielokrotnie udowodniła, że o ile państwo powinno powstrzymywać się od bezpośredniego zaangażowania środków publicznych na rzecz Kościoła, o ile świeckość sama w sobie tego finansowania nie wyklucza. Wskazała, że należy szukać rozwiązań które będą zapewniały poszanowania interesu społecznego, ogólnego, na równi z interesem religijnym, bo religijne potrzeby obywateli wynikają wprost z Konstytucji, z poszanowania wolności religijnej – podkreślił.

Dalej prelegent wymienił granice funkcjonowania świeckiego państwa w modelu francuskim. Należą do nich m.in. kontrola wydatków na cele religijne oraz sytuacja gdy państwo nadmiernie angażuje się w popieranie konkretnej idei religijnej bez uwzględnienia kontekstu ogólnospołecznego.

– Przestrzegam zatem tych, którzy postrzegają francuską ideę świeckiego państwa, jako całkowity zakaz finansowania działalności religijnej, tej tezy obronić aktualnie się nie da – skonkludował.

W spotkaniu uczestniczyli m.in. kard. Kazimierz Nycz, metropolita warszawski, abp Stanisław Budzik, metropolita lubelski, abp Abel, prawosławny arcybiskup lubelski i chełmski, ks. Adam Malina, prezes Synodu Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w Polsce, ks. Grzegorz Giemza z Polskiej Rady Ekumenicznej prof. Andrzej Zoll, b. minister spraw zagranicznych Jacek Czaputowicz oraz inni przedstawiciele świata nauki, polityki, biznesu i mediów.

Patronami medialnymi konferencji są: Telewizja Polska, Polskie Radio, „Gość Niedzielny”, „Niedziela”, „Idziemy”.