Kielce: mistycyzm żydowski, zasady pochówku oraz żałoby w judaizmie – na wystawie w Dworku Laszczyków (zapowiedź)

Motyw dybuka w wycinance Moniki Krajewskiej, fotografie żydowskich cmentarzy Kielecczyzny, aranżacja pomieszczenia dla pokazania żydowskiej żałoby po zmarłym – to główne elementy ekspozycji pt. „Monika Krajewska „Pomiędzy dwoma światami”. Wystawa inspirowana dramatem „Dybuk” Sz. An-skiego”, której wernisaż odbędzie się we wtorek 24 października o godz. 15 w Dworku Laszczyków. Wystawa będzie dostępna do 10 grudnia.

Artystyczne wydarzenie pomoże uczestnikom poznać mało znany motyw tradycji i obrzędowości polskich Żydów, tzn. zasady pochówku, stosunku do żałoby i zmarłych oraz elementy demonologii ludowej dotyczącej mistycyzmu dybuka – zjawiska zawładnięcia ciałem żywego człowieka przez ducha zmarłej osoby, inspirującego wyobraźnię, dramat, film i sztuki plastyczne.

Ten wątek zilustrują wycinanki znakomitej artystki pochodzenia żydowskiego – Moniki Krajewskiej, warszawianki, specjalizującej się w tradycyjnej i współczesnej wycinance żydowskiej oraz w symbolice nagrobnych macew. Artystka będzie obecna podczas wernisażu.

Jej 21 wycinanek z cyklu „Dybuk”, inspirowanych kultowym dramatem Szymona An-skiego pt. „Dybuk” – pisarza i etnografa badającego świat sztetli, uzupełniają: prezentacja „izdebki żydowskiej żałoby” oraz współczesne fotografie cmentarzy żydowskich autorstwa Leszka Gawlika z Muzeum Wsi Kieleckiej. Tematyka dobrze wpisuje się w jesienne miesiące związane w polskiej tradycji i obrzędowości ze szczególnym kultywowaniem pamięci o zmarłych.

Kuratorem wystawy jest dr Agnieszka Dziarmaga, z Działu Badań Etnograficznych Muzeum Wsi Kieleckiej. – W kulturze żydowskiej, dybuk to dusza zawieszona między życiem a śmiercią. Judaizm od zawsze przesiąknięty był mistycyzmem. Wydarzenie pozwoli uczestnikom na poszerzenie wiedzy o tym mało znanym elemencie kulturowo-religijnym, funkcjonującym w przestrzeni wsi i miasteczek – wszędzie tam, gdzie żyli Polacy wyznania mojżeszowego – podkreśla.

Monika Krajewska zajmuje się sztuką żydowską. Początkowo – wraz z mężem – jeździła po Polsce fotografując ocalałe zabytki żydowskie i rejestrując płaskorzeźby nagrobne techniką frotażu. Owocem tej pracy oraz studiów nad motywami symbolicznymi w sztuce żydowskiej były albumy fotograficzne: „Czas kamieni” (1982) oraz „A Tribe of Stones” (1993), a także wystawy, odczyty i warsztaty m.in. w Polsce, USA, Izraelu. Badając mowę symboli, poznała różne obszary sztuki żydowskiej, w tym dawną wycinankę. Wycinanki tworzy od ponad 20 lat. Niektóre jej prace, zwłaszcza mizrachy (tablice na wschodnią ścianę), są bliskie tradycyjnej formie, inne – jak cykle „Tatry i Psalmy”, „Płonący” czy „Dybuk” – są własną interpretacją żydowskich tekstów i symboli. Łączy też wycinankę z kolażem, frotażem i fotografią, a w cyklu „Oto pokolenia” – z odbitkami z reliefów nagrobnych. Hebrajskie teksty kaligrafuje bądź wycina. Wiele jej prac powstało z okazji narodzin, uroczystości bar micwy i bat micwy oraz ślubów, są też eksponowane w synagogach i muzeach. Jako edukatorka prowadzi wykłady o tradycji żydowskiej w sztuce oraz warsztaty, m.in. na festiwalach kultury żydowskiej i w Centrum Kultury Jidysz w Warszawie.