Dwa rodzaje pocieszenia – jak Żydzi i chrześcijanie rozumieją apel proroka Izajasza

Dla Żydów przesłanie Izajasza dotyczy obietnicy powrotu ludu przymierza do swojej ziemi. W Ewangelii Marka słowa proroka odczytywane są w kontekście św. Jana zapowiadającego przyjście Jezusa. Znając ten kontekst chrześcijanie mogą lepiej zrozumieć żydowskie przywiązanie do ojczyzny, zobaczyć wierność Boga wobec ludu Izraela i potrzebę wszystkich ludzi otrzymania przesłania pocieszenia – o tym, jak Żydzi i chrześcijanie rozumieją słowa proroka Izajasza, do których w drugą niedzielę Adwentu nawiązuje Jan Chrzciciel, pisze dr Amy-Jill Levine, profesor Nowego Testamentu i Nauk Żydowskich, pierwsza Żydówka wykładająca Nowy Testament w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, w komentarzu dla Centrum Heschela KUL na niedzielę 10 grudnia.

Fragment czterdziestego rozdziału Księgi Proroka Izajasza, do którego nawiązuje św. Jan Chrzciciel w Ewangelii drugiej niedzieli Adwentu, był inaczej interpretowany przez Żydów w VI w. p.n.e. niż w czasach Jezusa. Poza tym dla chrześcijan ma on jeszcze inne znaczenie niż dla żydowskich czytelników.

Izajasz woła: „Drogę dla Pana przygotujcie na pustyni, wyrównajcie na pustkowiu gościniec naszemu Bogu!” (Iz 40,3). „Dla Żydów w Babilonie w VI w. p.n.e. i dla współczesnych Żydów przesłanie Izajasza dotyczy żydowskiej ojczyzny. Izajasz mówi o głosie – być może anioła lub proroka – nakazującego Żydom w Babilonie, aby +przygotowali drogę Pańską… wyrównajcie na pustkowiu gościniec dla naszego Boga+” – wyjaśnia dr Levine.

Przez wieki ten fragment nabrał dla Żydów jeszcze innego znaczenia. Współcześnie to tzw. haftarah, czyli fragment z proroków czytany w szabat po Tisza be-Aw. Jak objaśnia dr Amy-Jill Levine, „jest to dzień postu upamiętniający zniszczenie Dwóch Świątyń w Jerozolimie, pierwszą krucjatę, podczas której chrześcijanie dokonali masakry Żydów we Francji i Nadrenii, wypędzenie Żydów” z różnych krajów i inne wielkie tragedie, jakie ich spotkały w historii.

Te dramatyczne wydarzenia prowadzą jednak do nadziei. „Wszystkie one dotyczą pocieszenia. Następnie według żydowskiego kalendarza nadchodzi Rosz Ha-Szana, czyli nowy rok. Żydowski cykl liturgiczny podkreśla, że „tragedia narodowa nie jest końcem historii. Nastąpi pocieszenie i odbudowa w naszych czasach lub w epoce mesjańskiej” – pisze pierwsza Żydówka wykładająca Nowy Testament w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie.

Dla chrześcijan słowa Izajasza wskazują przede wszystkim na Jezusa. Zapowiadając rychłe przyjście Zbawiciela, Jan Chrzciciel nawiązał do proroków Izajasza i Malachiasza. „Podczas gdy Izajasz mówił o głosie, który nawoływał Żydów na wygnaniu do zbudowania drogi na pustyni, Marek opisuje Jana jako głos wołający na pustyni. Na poziomie gramatycznym Marek przesuwa przecinek – Izajasz mówi: +Głos wołającego PRZECINEK Przygotujcie drogę na pustyni+; Marek dokonuje przestawienia: +Głos wołającego na pustyni PRZECINEK przygotujcie drogę+” – komentuje dr Amy-Jill Levine.

Słowa również mogą zmieniać znaczenie. Profesor Nowego Testamentu i Nauk Żydowskich przywołuje wymowne przykłady słów „Pan” i „droga”. „Po pierwsze +Pan+ u Izajasza – po hebrajsku tetragram, JHWH – u Marka po grecku to kyrios, tytuł Jezusa. Po drugie, po hebrajsku +droga+ to derekh, co może również odnosić się do sposobu chodzenia lub sposobu życia. Greckie tłumaczenie to hodos. Pierwsi naśladowcy Jezusa nie byli nazywani chrześcijanami; nazywano ich +wyznawcami hodos+, +drogi+”- tłumaczy dr Levine i zaznacza, że fragment „+Przygotujcie drogę Pańską+ Izajasza ma dla Marka znaczenie chrystologiczne: +droga+ oznacza bycie +uczniem+ a +panem+ jest Jezus”.

Dla Żydów izajaszowy apel zapowiada pocieszenie – powrót z wygnania do ojczyzny, natomiast dla wyznawców Chrystusa jest on wymowną zapowiedzią innego pocieszenia – nadejścia Zbawiciela. „Dzięki tej szerszej wiedzy chrześcijanie mogą lepiej zrozumieć żydowskie przywiązanie do ojczyzny, zobaczyć wierność izraelskiego Boga wobec ludu Izraela i potrzebę wszystkich ludzi otrzymania przesłania pocieszenia” – podsumowuje dr Levine.

Cały tekst komentarza na stronie Centrum Heschela KUL.