Msza św. w 105. rocznicę utworzenia Biskupstwa Polowego w Polsce

5 lutego 1919 r. papież Benedykt XV utworzył w Polsce Biskupstwo Polowe. W 105. rocznicę tego wydarzenia bp Wiesław Lechowicz przewodniczył w katedrze polowej Wojska Polskiego Mszy św. dziękczynnej za ponad stuletnią posługę kapelanów w wojsku.

–  W rocznicę powstania Biskupstwa Polowego pragniemy Panu Bogu dziękować za wszystkich biskupów polowych, prosząc dla zmarłych o wieczne zbawienie, a dla żyjących o Boże błogosławieństwo. Dziękujemy Panu Bogu również za wszystkich kapelanów Wojska Polskiego i służb mundurowych i równocześnie prosimy o światło Ducha Świętego, abyśmy w czasach obecnych i przyszłych umieli rozpoznać, jaka jest wola Boża i co należy uczynić, aby jak najowocniej pełnić misję duszpasterską w środowisku wojskowym – powiedział bp Lechowicz na początku Mszy św.

Homilię wygłosił ks. ppłk Marcin Janocha, szef sekretariatu biskupa polowego. Kapelan przypomniał okoliczności powstania Biskupstwa Polowego. Podkreślił, że dzięki posłudze kapelanów Jezus „przychodził i przychodzi do tych, którzy swoje życie i zdrowie poświęcają najwyższym wartościom”. Zdaniem ks. Janochy powołanie 14 listopada 1918 r., a konsystorza wojskowego, zalążka przyszłego biskupstwa, jest dowodem na to, że zarówno naczelnik państwa Józef Piłsudski, jak i kadra dowódcza armii dostrzegali religijność żołnierzy i potrzebę zorganizowania „struktury dbającej o kształtowanie żołnierskich sumień do ofiarnej służby sprawie niepodległości, pokoju i bezpieczeństwa Polski”. – Kościół, wojsko i rząd zdawali sobie doskonale sprawę z tego, że w trosce o zachowanie odrodzonej Ojczyzny niezwykle ważna jest silna armia, dobrze uzbrojony i wyszkolony żołnierz, ale jeszcze ważniejsza jest siła ducha. Rozumieli dobrze, że kapelani wojskowi głosząc Słowo Boże, kształtują serca i umysły żołnierzy, aby byli zdolni do heroicznych postaw. Świadomi byli też tego, iż zadaniem kapelanów jest również obrona granic ojczyzny choć z inną bronią, modlitwą – mówił kapelan. Dodał, że także i dzisiaj „zadaniem duszpasterzy jest troska o kształtowanie sumienia każdego żołnierza, aby zachowując męstwo na polu walki, obce im były chęć odwetu i nienawiści”.

Fot. Krzysztof Stępkowski / Ordynariat Polowy

Wspominając pierwszego biskupa polowego Stanisława Galla, kapelan podkreślił, że „w warunkach wojennych stanęło przed nim zadanie zorganizowania dostatecznej liczby kapelanów, wyposażenie ich w niezbędny sprzęt liturgiczny i zharmonizowanie duszpasterstwa wojskowego z aparatem wojskowym”. Wśród innych zasług pierwszego Biskupa Wojsk Polskich wymienił także zorganizowanie sieci parafii oraz opracowanie statutu duszpasterstwa wojskowego, który Stolica Apostolska ogłosiła 27 lutego 1926 r. – Działania pierwszego biskupa, jak również jego następcy bp. Józefa Gawliny to ciągła droga umacniania i przybliżania żołnierza do wiary w Boga. Umacnianie w nim ducha, by był zdolny walczyć o granice i wolność umiłowanej Ojczyzny. Dziś dziękujemy Panu Bogu za tych, którzy tworzyli na przestrzeni ponad stu lat duszpasterstwo wojskowe, a zarazem stali się przykładem ofiarnej pracy duszpasterskiej dla biskupów polowych i kapelanów – mówił ks. ppłk Marcin Janocha.

Na koniec zachęcił do modlitwy w intencji ordynariuszy wojskowych, kapelanów oraz wiernych tworzących Kościół wojskowy. – Wspominając 105. rocznicę utworzenia Biskupstwa Polowego, pamiętajmy o naszych poprzednikach, biskupach polowych i kapelanach, a także módlmy się, aby współczesne duszpasterstwo wojskowe realizowało powinności wobec żołnierzy, funkcjonariuszy służb mundurowych oraz ich rodzin. Niech posługa kapelanów wojskowych czerpie swoją inspirację z gorliwej modlitwy oraz świadectwa bycia uczniem Jezusa – powiedział.

Eucharystię koncelebrowali ks. płk Kryspin Rak, wikariusz generalny biskupa polowego, ks. płk w st. spocz. January Wątroba, ks. płk SG Zbigniew Kępa, ks. ppłk Marcin Janocha, ks. mjr Mateusz Korpak oraz ks. kpt. SOP Piotr Zamaria, kapelan Służby Ochrony Państwa.

Przed błogosławieństwem bp Wiesław Lechowicz poprowadził modlitwę w intencji zmarłych biskupów polowych oraz kapelanów.

Biskupstwo Polowe w Polsce

W dniu 5 lutego 1919 r. wizytator apostolski ks. Achille Ratti (późniejszy papież Pius XI) ogłosił utworzenie przez Ojca Świętego Benedykta XV Biskupstwa Polowego w Polsce i nominowanie na pierwszego Biskupa Wojsk Polskich dotychczasowego biskupa pomocniczego archidiecezji warszawskiej, bp. Stanisława Galla. Nominację otrzymał 8 lutego z rąk Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego i następnego dnia objął swój urząd. Na swego zastępcę mianował ks. Jana Pajkerta, stojącego na czele konsystorza wojskowego powołanego 14 listopada 1918 r.

Biskup Stanisław Gall rozpoczął swoją misję w warunkach wojennych. Trwały walki o granice państwa w Małopolsce Wschodniej, na Wileńszczyźnie, rozgorzała wojna polsko-bolszewicka (1919–1921). Stanęło przed nim zadanie zorganizowania dostatecznej liczby kapelanów, których domagały się formacje walczące na różnych frontach, wyposażenie ich w kaplice polowe, niezbędny sprzęt liturgiczny, skoordynowanie i zharmonizowanie duszpasterstwa wojskowego z aparatem wojskowym (tworzenie od podstaw regulaminów i przepisów prawa regulujących służbę kapelańską w wojsku polskim).

Po zakończeniu działań wojennych zorganizowana została nowa struktura kościelna i opracowany został statut duszpasterstwa wojskowego, uzgodniony między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską i ogłoszony 27 lutego 1926 r.

Następcą bp Galla został ks. Józef Gawlina, kapłan diecezji katowickiej, proboszcz parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie (dziś Chorzów). Biskup Gawlina, posiadający w młodości doświadczenie żołnierskie, dał się poznać jako dynamiczny organizator duszpasterstwa w Wojsku Polskim – w czasie narastających napięć i intensywnych przygotowań do spodziewanej wojny.

Po jej wybuchu bp Gawlina zorganizował duszpasterstwo w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, jego jurysdykcji podlegali polscy żołnierze w krajach Europy, w Kanadzie, na Bliskim Wschodzie, w ZSRR (w latach 1941–1942), lotnicy, marynarze. Biskup przebywał wśród żołnierzy Armii Polskiej w ZSRR, towarzyszył 2. Korpusowi gen. Władysława Andersa w kampanii włoskiej, u schyłku wojny Stolica Apostolska powierzyła mu także jurysdykcję „nad wszystkimi emigrantami i wygnańcami polskimi, a w 1949 r. papież Pius XII mianował go Protektorem Emigracji Polskiej. Biskup Gawlina był również Ojcem Soboru Watykańskiego II. Spoczywa na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino.

Duszpasterstwo wojskowe po II wojnie światowej

Po zakończeniu wojny i włączeniu Polski do sowieckiej strefy wpływów na ponad czterdzieści lat duszpasterstwo wojskowe zostało podporządkowane organizacyjnie i strukturalnie władzy państwowej.

Na jego czele stał w okresie PRL-u dziekan generalny WP, który w świetle prawa kościelnego był pozbawiony jurysdykcji kanonicznej wobec kapelanów wojskowych. Kapelani wojskowi, aby zachować jedność z Kościołem, musieli ją uzyskiwać od swych biskupów diecezjalnych. Dla władz PRL istnienie Generalnego Dziekanatu WP było jedną z oznak rzekomej tolerancji i swobód religijnych.

Upadek komunizmu umożliwił przywrócenie Ordynariatu Polowego w Polsce. 21 stycznia 1991 r. papież Jan Paweł II wydał dekret przywracający diecezję wojskową oraz bullę w sprawie nominacji ks. prał. dr. Sławoja Leszka Głódzia (ur. 1945), kapłana archidiecezji wileńskiej, dotychczasowego pracownika watykańskiej Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich na biskupa polowego. Lata 90. były okresem odbudowywania pozycji duszpasterstwa wojskowego, otwierania przed Chrystusem bram koszar i instytucji wojskowych, tworzenia sieci parafii i ośrodków duszpasterskich, budowy świątyń lub adaptowania na cele sakralne budynków wojskowych, organizowania opieki duszpasterskiej w misjach pokojowych i stabilizacyjnych oraz organizacji urzędu kurii polowej.

Czwartym biskupem Kościoła w Wojsku Polskim został ks. prał. dr Tadeusz Płoski a po jego śmierci w katastrofie smoleńskiej kolejnym ordynariuszem wojskowym został bp Józef Guzdek, który pełnił posługę biskupa polowego do 16 lipca 2021 r., kiedy Franciszek mianował go arcybiskupem i metropolitą białostockim.

15 stycznia 2022 r. Nuncjatura Apostolska w Polsce poinformowała, że decyzją Ojca Świętego kolejnym biskupem polowym Wojska Polskiego został bp Wiesław Lechowicz, dotychczasowy biskup pomocniczy diecezji tarnowskiej. Jako dewizę biskupią przyjął słowa „In finem diligere” (Do końca umiłować). Ingres bp. Wiesława Lechowicza do Katedry Polowej Wojska Polskiego odbył się 12 lutego 2022 r. W 2022 r. został delegatem KEP: ds. Duszpasterstwa Policji, ds. Duszpasterstwa Straży Ochrony Kolei, ds. Duszpasterstwa Kombatantów oraz ds. Duszpasterstwa Harcerzy.