Otwarcie zrekonstruowanej synagogi w Chęcinach

W czwartek 29 lutego w Chęcinach nastąpi otwarcie Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej, mieszczące się w poddanej kompleksowej renowacji i dostosowanej do nowych potrzeb synagodze z XVII wieku. Chęciny spodziewają się z tej okazji wielu znamienitych gości.

– Został zaproszony naczelny rabin RP Michael Schudrich, swoją obecność potwierdzili m.in. rabin Yossel Goldstein z Londynu, potomek chęcińskich Żydów i Włodzimierz Kac, przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach – mówi KAI burmistrz Chęcin Robert Jaworski, inicjator odnowienia synagogi i nadania jej funkcji kulturowo-edukacyjnych.

Otwarcie synagogi to efekt zrealizowanego projektu „Zachowanie dziedzictwa kulturowego Gminy Chęciny poprzez przebudowę, odrestaurowanie i wyposażenie zabytkowego budynku Synagogi oraz utworzenie Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej”.

Celem projektu było wykonanie kompleksowych prac renowacyjnych, które zabezpieczyły zabytek przed postępującą degradacją oraz wzbogaciły atrakcyjność turystyczną miasta i gminy.

Powstałe Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej umożliwi zwiedzającym poznanie lokalnej historii Żydów z silnym wątkiem chasydzkim, poznanie m.in. świąt żydowskich w cyklu rocznym, specyfiki żydowskiego rzemiosła czy chęcińskiej żydowskiej ulicy. Chętni będą mogli skorzystać z oferty warsztatów.

Prace przy synagodze rozłożone były na lata. Zaczęto od uporządkowania spraw własnościowych.

Kilka lat temu samorząd Chęcin nawiązał kontakty ze środowiskiem potomków Żydów chęcińskich. Burmistrz Robert Jaworski spotkał się m.in. w 2019 r. i w kolejnych latach z rabinem Yossel’em Goldsteinem z Londynu oraz rabinem Samuelem Kahanem z Nowego Yorku. Przedmiotem wizyty było omówienie kwestii odrestaurowania historycznych pamiątek po miejscowych Żydach.

Z zagranicy do Chęcin nadesłano dary, m.in. menory, świeczniki chanukowe, sukienki na Tory i zwoje Tory. Wśród darów były m.in. oryginalne ubrania chasydzkie, naczynia liturgiczne i przedmioty kultu związane z określonymi świętami obchodzonymi w judaizmie.

Inwestycja restauracji synagogi pochłonęła ponad 9 mln zł, przy dużym dofinansowaniu zewnętrznym (unijnym, ministerialnym) powodującym stosunkowo niewielki relatywnie wkład samej gminy.

Synagogę w Chęcinach wybudowano ok. 1640 r., dzięki przywilejowi Władysława IV Wazy. Była rozbudowywana po pożarze 1905 r. Poważnych uszkodzeń doznała w latach 1939-1944. Wiosną w 1941 Niemcy założyli w Chęcinach getto, a w 1942 r. ok. 4 tys. osób wywieźli do obozu Zagłady w Treblince.

Po II wojnie światowej budynek służył mieszkańcom m.in. jako kino miejskie „Marmury”, biblioteka, a w kolejnych latach był siedzibą Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury, w którym odbywały się różnego rodzaju wydarzenia. W latach 2008 – 2010 była tutaj siedziba Urzędu miasta i Gminy. Potem budynek opustoszał, ale miasto zabiegało o remont i uregulowanie stanu prawnego nieruchomości. Te prace trwały około 10 lat, jednocześnie gminie udało się też pozyskać pieniądze na prace renowacyjne.

Chęciny były wzmiankowane w 1275 r., prawa miejskie uzyskały przed 1325 r. Starostwo grodowe zostało otoczone murami przez Kazimierza Wielkiego. Od wieków był tu ośrodek wydobycia miedzi, ołowiu i srebra, od XVI w. do czasów dzisiejszych – wapieni i marmurów, przy dobrze dzisiaj rozwiniętym przemyśle kamieniarskim. Chlubą Chęcin jest średniowieczny zamek – obecnie atrakcja turystyczna.