Chęciny – rabini Schudrich i Goldstein na otwarciu zrekonstruowanej synagogi

Wielu znamienitych gości, wśród nich Rabin Schudrich – naczelny rabin RP i rabin Yossel Goldstein z Londynu, potomek chęcińskich Żydów, zaszczyciło dzisiaj otwarcie Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej, mieszczące się w poddanej kompleksowej renowacji i dostosowanej do nowych potrzeb synagodze z XVII wieku.

W wydarzeniu wzięli udział ponadto m.in. Włodzimierz Kac, przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach, Lea Ganor – dyrektor Center Kiryat Motzkin z Izraela, delegacja ambasady Izraela, przedstawiciele Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, Muzeum Getta Warszawskiego, muzealnicy i samorządowcy z Kielecczyzny.

Michael Schudrich zauważył, że to „co niemożliwe, stało się możliwe”, nawiązując do stanu synagogi sprzed kilku lat. – Wszystko jest możliwe, gdy jest współpraca. Będąc tutaj, patrząc na to co się udało, budzi się siła i nadzieja, że nie jesteśmy sami – powiedział podczas ceremonii otwarcia, przekazując także specjalne błogosławieństwo w języku hebrajskim.

Od błogosławieństwa zaczął także Yossel Goldstein. W wystąpieniu nawiązał do dziejów swoich przodków w Chęcinach, udokumentowanych od XVIII w. i do wizyt w Chęcinach i życzliwych spotkań z mieszkańcami miasta. – 16 lat temu poznałem burmistrza i muszę powiedzieć, że jesteśmy bliskimi przyjaciółmi – powiedział o Robercie Jaworskim, inicjatorze odbudowy synagogi.

Uroczysta gala rozpoczęła się od symbolicznego przekazania klucza do drzwi obiektu na ręce Moniki Majchrzyk, dyrektor Zamku Królewskiego w Chęcinach.

– To ważna chwila dla miasta o wyjątkowej historii, która przyciąga tysiące osób – powiedział burmistrz Jaworski. Przypomniał, że osiągnięty dzisiaj cel – uratowanie obiektu od zniszczenia, poprzedziło tysiące rozmów i spotkań. W ciepłych słowach otwarcie synagogi skomentował także ks. dziekan Jan Kukowski, proboszcz chęciński, apelując o postawy ekumeniczne i zachęcając do modlitwy o pokój na świecie.

Otwarcie synagogi to efekt zrealizowanego projektu pn.: „Zachowanie dziedzictwa kulturowego Gminy Chęciny poprzez przebudowę, odrestaurowanie i wyposażenie zabytkowego budynku Synagogi oraz utworzenie Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej”.

Celem projektu było wykonanie kompleksowych prac renowacyjnych, które zabezpieczyły zabytek przed postępującą degradacją oraz wzbogaciły atrakcyjność turystyczną miasta i gminy. Powstałe Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej umożliwi zwiedzającym poznanie lokalnej historii Żydów z silnym wątkiem chasydzkim, poznanie m.in. świąt żydowskich w cyklu rocznym, specyfiki żydowskiego rzemiosła czy chęcińskiej żydowskiej ulicy. Chętni będą mogli skorzystać z oferty warsztatów.

Prace przy synagodze rozłożone były na lata. Zaczęto od uporządkowania spraw własnościowych.

Kilka lat temu samorząd Chęcin nawiązał kontakty ze środowiskiem potomków Żydów chęcińskich. Burmistrz Robert Jaworski spotkał się m.in. w 2019 r. i w kolejnych latach z rabinem Yosselem Goldsteinem z Londynu oraz rabinem Samuelem Kahanem z Nowego Yorku. Przedmiotem wizyty było omówienie kwestii odrestaurowania historycznych pamiątek po miejscowych Żydach.

Z zagranicy do Chęcin nadesłano dary, m.in. menory, świeczniki chanukowe, sukienki na Tory i zwoje Tory. Wśród darów były m.in. oryginalne ubrania chasydzkie, naczynia liturgiczne i przedmioty kultu związane z określonymi świętami obchodzonymi w judaizmie.

Inwestycja restauracji synagogi pochłonęła ponad 9 mln zł, przy dużym dofinansowaniu zewnętrznym (unijnym, ministerialnym) powodującym stosunkowo niewielki relatywnie wkład samej gminy.

Pierwsza wzmianka o Żydach chęcińskich to rok 1565. Synagogę w Chęcinach wybudowano ok. 1640 r., dzięki przywilejowi Władysława IV Wazy. Była rozbudowywana po pożarze 1905 r. Poważnych uszkodzeń doznała w latach 1939-1944.  Wiosną w 1941 r. Niemcy założyli w Chęcinach getto, a w 1942 r. ok. 4 tys. osób wywieźli do obozu Zagłady w Treblince.

Po II wojnie światowej budynek służył mieszkańcom m.in. jako kino miejskie „Marmury”, biblioteka, a w kolejnych latach był siedzibą Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury, w którym odbywały się różnego rodzaju wydarzenia. W latach 2008 – 2010 była tutaj siedziba Urzędu miasta i Gminy. Potem budynek opustoszał, ale miasto zabiegało o remont i uregulowanie stanu prawnego nieruchomości. Te prace trwały około 10 lat, jednocześnie gminie udało się też pozyskać pieniądze na prace renowacyjne.

Chęciny były wzmiankowane w 1275 r., prawa miejskie uzyskały przed 1325 r. Starostwo grodowe zostało otoczone murami przez Kazimierza Wielkiego. Od wieków był tu ośrodek wydobycia miedzi, ołowiu i srebra, od XVI w. do czasów dzisiejszych – wapieni i marmurów, przy dobrze dzisiaj rozwiniętym przemyśle kamieniarskim. Chlubą Chęcin jest średniowieczny zamek – obecnie atrakcja turystyczna.