Ks. prof. Piotr Goliszek: w szkole powinna być religia i etyka

Zdaniem wielu naukowców, pedagogów i wychowawców, ale również moim w szkole powinna być nauczana religia i etyka. Uczestnictwo w lekcjach religii lub etyki sprawia, że szkoła posiada prawdziwie wychowawczy charakter, uczy umiejętności wybierania, podejmowania decyzji, odpowiedzialności, systematyczności i pracowitości – powiedział w rozmowie z portalem Polskifr.fr ks. dr hab. Piotr Goliszek, prof. KUL, który pracuje w Katedrze Katechetyki Szczegółowej i Współczesnych Form Przekazu Wiary na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Religia w szkole była jednym z tematów podjętych podczas 397. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski.

Ks. prof. Goliszek podkreślił, że traktowanie w szkole religii jako przedmiotu nieobowiązkowego z jednoczesnym pominięciem nauczania etyki, jest rozwiązaniem niewychowawczym i niesprawiedliwym. Szkoła posiada charakter wychowawczy, dlatego odpowiedzialnym za oświatę powinno zależeć, aby wychowanie miało charakter etyczny. Uczniowie, którzy wybierają lekcje religii, winni mieć zapewnioną formację moralną i etyczną zgodnie ze swoim wyznaniem. Natomiast uczniów bezwyznaniowych nauczanie etyki ogólnej winno przygotować do respektowania wspólnych wartości, na fundamencie których budowane jest społeczeństwo. W ten sposób pobyt w szkole dla jednych i drugich uczniów jest wykorzystany w sposób twórczy i  wartościowy bez ryzyka nieefektywnego wykorzystania wolnego czasu dla uczniów nieuczęszczających na lekcje religii, a byłoby to duże zaniedbanie ze strony dyrektorów i nauczycieli, których obowiązkiem jest kształcenie i wychowanie. „Człowiek, szczególnie młody, potrzebuje umiejętności odróżnienia dobra od zła, wychowania do wartości, odpowiedzialności, uczciwości, sprawiedliwości. Spotkałem wielu uczniów, którzy w rozmowie potwierdzali, że gdyby była etyka w szkole, to oni chętnie uczęszczaliby zarówno na lekcje religii jak i na lekcje etyki” – zaznaczył ks. Goliszek.

Jak podkreślił wykładowca KUL, lekcje religii organizowane i prowadzone są nie tylko dla uczniów wyznania katolickiego, ale również są organizowane przez inne Kościoły i związki wyznaniowe dla swoich wychowanków. „W Polsce mamy ponad 155 wspólnot wyznaniowych, a zatem wszyscy wierni mają prawo do tego, żeby przekazywać prawdy wiary, kulturę, tradycje, zwyczaje swojej wspólnoty. To jest ogromne bogactwo dla wszystkich” – powiedział duchowny.

Religia w szkole – korzyści i zagrożenia

Ks. prof. Piotr Goliszek zaznaczył, że nauczanie religii w przedszkolach i szkołach publicznych stanowi standard europejski. Odstępstwo od tej europejskiej zasady miało miejsce w PRL za czasów panowania powojennego reżimu komunistycznego mimo, że religia w szkołach była obecna od 1921 roku. W 1990 roku nauczanie religii ponownie przywrócono w przedszkolach i szkołach. Zdecydowana większość Polaków przyjęła ten fakt z radością. Przyniósł on wiele korzyści zarówno uczniom, jak i rodzicom oraz nauczycielom. „Formacja religijna, moralna, liturgiczna, kulturowa, którą realizuje nauczanie religii służy przede wszystkim temu, aby wychować wychowanków do wartości i rzetelności, do szacunku wobec drugiego człowieka i troski o wspólne dobro, to czas kształtowania umiejętności nawiązywania dojrzałych relacji międzyosobowych” – wyliczył ks. prof. Goliszek. Ponadto lekcje religii przygotowują do zaangażowania w wolontariat oraz do działań na rzecz społeczeństwa. Promują też wychowanie patriotyczne, kultywowanie tradycji narodowych i regionalnych, kształtują poprawną wizje małżeństwa i rodziny, uczą odpowiedzialności za kulturę i sztukę, historię i Ojczyznę, środowisko naturalne, wspólnotę europejską i światową, drugiego człowieka.

Jak podkreślił ks. prof. Goliszek, nauczanie religii w szkole wychowuje także „w zakresie potrzeby szacunku i troski o zdrowie własne i drugiego człowieka. Bardzo często na lekcjach religii dokonuje się także prewencja uzależnień, uwrażliwienie na osoby z niepełnosprawnościami, osoby potrzebujące wsparcia i pomocy jak samotni, ubodzy, bezdomni, uchodźcy i emigranci”.

Wykładowca KUL zaznaczył, że „nauczanie religii w szkole to przede wszystkim pozaliturgiczne głoszenie słowa Bożego, wyjaśnienie podstawowych prawd wiary, nauczanie moralności chrześcijańskiej, ale również wspieranie i ubogacanie całego systemu kształcenia i wychowania w edukacji szkolnej. Nauczanie religii integralnie koreluje wiedzę przekazywaną na innych przedmiotach, przez co stanowi moralną bazę poprawności i rozwoju człowieka”.

Jednocześnie rozmówca Polskifr.fr ocenił, że w niektórych przypadkach nauczanie religii w przedszkolach i szkołach publicznych zostało zbyt mocno „uszkolnione”, niejednokrotnie tracąc swój wyjątkowy, duchowy charakter. „Spotkanie na lekcjach religii staje się czasem spotkaniem czysto lekcyjnym. Na szczęście mamy wielu profesjonalnie przygotowanych nauczycieli, którzy potrafią tworzyć bardzo dobry klimat podczas zajęć, na których uczniowie autentycznie doświadczają obecności we wspólnocie. Następnie doświadczają w tej wspólnocie obecności nauczyciela, który jest świadkiem wiary, posiada doświadczenie wiary i życia wiarą, dlatego potrafi wysłuchać i doradzić, podpowiedzieć i zaproponować, a czasem przestrzegać i upomnieć” – powiedział ks. prof. Goliszek.

Podejście do nauczania religii

Państwo gwarantuje, że szkoły oraz przedszkola, organizują naukę religii w ramach planu zajęć szkolnych i przedszkolnych (por. Konkordat art. 12 ust. 1). Natomiast program nauczania religii, podręczniki, pomoce katechetyczne opracowuje strona kościelna (por. Konkordat art. 12 ust. 2). Zatem za nauczanie religii w szkole odpowiada zarówno Państwo jak i Kościół oraz dyrektorzy, nauczyciele religii, wychowawcy i pedagodzy. W poszczególnych diecezjach za  nauczanie religii w przedszkolach i szkołach odpowiadają wydziały katechetyczne. „Moim zdaniem wszyscy stoją i nadal winni stać na wysokości zadania – jeśli chodzi o ten rodzaj nauczania i wychowania” – ocenił prof. KUL w Katedrze Katechetyki Szczegółowej i Współczesnych Form Przekazu Wiary.

Ks. prof. Goliszek zaznaczył również, że zdarza się czasem, iż rodzice obowiązek wychowania w wierze oraz formację religijną dzieci i młodzieży z łatwością przerzucają na nauczycieli i wychowawców. „Tymczasem to rodzice są pierwszymi i głównymi nauczycielami i wychowawcami w wierze swych dzieci – jak nauczał św. Jan Paweł II – oraz rodzina jest uprzywilejowanym miejscem katechezy, a katecheza rodzinna wyprzedza każdą inną formę katechezy. Natomiast zadaniem i obowiązkiem szkoły oraz parafii jest wspierać tę wyjątkową i niezastąpioną katechezę rodzinną jako drogę wiary i szkołę życia chrześcijańskiego” – podkreślił rozmówca Polskifr.fr.

Zdaniem ks. prof. Piotra Goliszka największą krzywdę w rozumieniu i traktowaniu, a obecnie poprzez dyskryminowanie nauczania religii w przedszkolach i szkołach wyrządzają pochopne, niepoparte faktami, nieprzychylne komentarze w mediach. Tymczasem „34 lata nauczania religii w przedszkolach i szkołach dowodzi, jak wiele dobra katecheci i katechizowani wnieśli w środowiska oświatowe, promieniując wiarą, nadzieją, miłością, radością, odznaczając się wrażliwością, inteligencją wiary, aktywnością, kreatywnością, kulturą osobistą, uczciwością. Ponadto osiągnięciem Kościoła przez te lata jest wykwalifikowana kadra nauczycieli religii, podstawy programowe, programy nauczania religii, przygotowane według ich zaleceń serie podręczników i pomoce dydaktyczno-metodyczne oraz uporządkowanie w obszarze legislacyjnym. Pozytywne dokonania w obszarze nauczania religii w przedszkolach i szkołach argumentują zasadność wychowania religijno-moralnego, zwłaszcza w obliczu wątpliwych teorii wychowania pochodzenia postmodernistycznego i neomarksistowskiego. Nauka religii stanowi istotny element całości systemu edukacyjno-wychowawczego w polskich placówkach oświatowych, ponieważ opiera się na prawidłowej wizji człowieka i życia społecznego”.