131 najbardziej aktualnych haseł nt. życia w społeczeństwie – „Słownik katolickiej nauki społecznej”

Aż 131 najbardziej aktualnych haseł dotyczących życia człowieka w społeczeństwie, w tym zjawiska stosunkowo nowe i często dziś dyskutowane jak gender, wojna hybrydowa, cyberataki czy feminizm, gromadzi ukazujący się właśnie „Słownik katolickiej nauki społecznej”. Prezentacja „Słownika” została zorganizowana przez KAI w poniedziałek w Sekretariacie Konferencji Episkopatu Polski.

„Słownik katolickiej nauki społecznej” to najnowsza pozycja w ofercie Instytutu Wydawniczego PAX, który obchodzi w tym roku 75. rocznicę powstania. Tytuł nawiązuje do wydanej przed trzema dekadami książki, ale obecnie wydany „Słownik” to całkowicie nowa publikacja, przygotowana przez grono 48 autorów pracujących pod kierunkiem naukowym ks. prof. Piotra Mazurkiewicza.

Pierwotną intencją wydawcy – wskazał Maciej Szepietowski, prezes zarządu Fundacja „Civitas Christiana” – było jedynie zaktualizowanie wydanej w 1993 r. książki o takim samym tytule. Potrzeba ponownego wydania tej publikacji rosła w środowisku Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”, organizatora m.in. Festiwalu Katolickiej Nauki Społecznej i wielu przedsięwzięć popularyzujących KNS. Pojawiało się także wiele zapytań od osób i instytucji o publikację o takim charakterze. Ponadto sami czytelnicy zwracali uwagę na potrzebę ponownego wydania książki, która w syntetyczny sposób ukazywałaby aktualną problematykę społeczną przez pryzmat katolickiej nauki społecznej.

Pozycja ukazuje się w twardej, eleganckiej oprawie, gromadzi 131 haseł pogrupowanych na 432 stronach w dziewięciu rozdziałach wraz z bibliografią i skorowidzem.

Galeria zdjęć (3 zdjęć)

Konstrukcja „Słownika” stanowi zestawienie najbardziej aktualnych haseł dotyczących życia człowieka w społeczeństwie. Umożliwiają one czytelnikowi poznanie zasad i wartości katolickiej nauki społecznej oraz pogłębienie wiedzy w tym zakresie. „Słownik” rozpoczyna się omówieniem podstaw nauczania społecznego Kościoła, rozdział drugi to omówienie zasad, norm i wartości KNS, rozdział trzeci podejmuje tematykę człowieka oraz jego praw i obowiązków, rozdział czwarty odnosi się do małżeństwa i rodziny a piąty do pracy i życia zawodowego. Rozdział szósty podejmuje problematykę społeczeństwa i kultury, po nim czytelnik przechodzi do zagadnień polityki i ekonomii. Tom kończy się rozdziałem poświęconym sprawom międzynarodowym.

Słownik stanowi doskonałą lekturę dla osób profesjonalnie na co dzień zajmujących się problematyką. Co jednak bardzo ważne, książka przeznaczona jest dla szerokiego grona czytelniczego. Hasła przygotowane są kompetentnie, z odwołaniem do źródeł, ale jednocześnie, zgodnie z intencją wydawcy ich forma nie jest hermetyczna – lektura jest przyjemnością intelektualną, dającą odpowiedź na współczesne pytania i dylematy. „Słownik” podejmuje problematykę fundamentów katolickiej nauki społecznej, ale są także tematy dotyczące stosunkowo nowych zagadnień: m.in. ideologii gender, wojny hybrydowej, feminizmu, cyberataków, terroryzmu. Po raz pierwszy w jednolitym tomie znajdujemy żywą odpowiedź współczesnej społecznej myśli katolickiej na szereg aktualnych zagadnień.

Dbałość o merytoryczny poziom „Słownika” zapewniła redakcja naukowa pod kierunkiem ks. prof. dr hab. Piotra Mazurkiewicza, a całe kompendium KNS zostało przygotowane w środowisku Międzynarodowego Centrum Badawczo-Dydaktycznego Katolickiej Nauki Społecznej na Wydziale Społeczno-Ekonomicznym Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, wzmocnione przez grono zaprzyjaźnionych naukowców z innych ośrodków, jak Katowice, Kraków, Lublin, Opole, Poznań czy Wrocław.

Ks. prof. Mazurkiewicz przypomniał, że należy rozróżnić nauczanie społeczne Kościoła, odnoszące się do ogółu oficjalnych dokumentów Kościoła (w tym papieskich encyklik) na tematy społeczne, od Katolickiej Nauki Społecznej jako dyscypliny akademickiej wykładanej na uniwersytetach na podstawie tegoż nauczania społecznego Kościoła. – Ów wykład jest wtedy bardziej praktyczny, a jednocześnie następuje pewna interpretacja tego społecznego nauczania. Stąd to, kto jest autorem danego hasła i jak grupa tych osób została skonstruowana, ma ważne znaczenie, a równocześnie same hasła są bardziej przydatne przy podejmowaniu wyborów w życiu społecznym – dodał.

Prelegent wskazał, że „Słownik” może być elementem porządkowania życia społecznego, co dziś nie jest bez znaczenia. – Ktoś, kto formację społeczną odbiera głównie ze świata świeckiego, a równocześnie jest człowiekiem wierzącym, często wyznaje niespójne poglądy. Jest np. przeciwko aborcji, ale za in vitro; przeciwko karze śmierci, ale za związkami jednopłciowymi. Jest to zatem pewne wyzwanie, jak zapewnić w życiu katolików wewnętrzną spójność, jeśli chodzi o postawę społeczną – wyjaśnił.

Prowadzący spotkanie Marcin Przeciszewski, prezes Katolickiej Agencji Informacyjnej, podkreślił, że „Słownik katolickiej nauki społecznej” to publikacja bardzo potrzebna dzisiejszej Polsce i Kościołowi w Polsce. – Słownik ten jest bardzo potrzebny, gdyż życie społeczne w Polsce, a także polityka oraz gospodarka potrzebują pewnych fundamentów, jakie podpowiada katolicka nauka społeczna. KNS nie jest tylko jakąś dziedziną nauczania Kościoła, ale wniosła olbrzymi wkład w budowanie porządku europejskiego po II wojnie światowej, także w rozumieniu wizji europejskiej gospodarki opartej na społecznej gospodarce rynkowej – powiedział. Także w dzisiejszej Polsce niezwykle szybkich przemian KNS jest potrzebna jako przypomnienie elementarnych zasad, które powinny towarzyszyć porządkowi społecznemu, gospodarczemu i politycznemu, bo kryterium dobra wspólnego jest podstawową zasadą także polityki – dodał prezes KAI.

Galeria zdjęć (10 zdjęć)

Prof. dr hab. Aniela Dylus, współautorka „Słownika” przyznała, że w latach 90. istniała swoista pogoda na studiowanie i poznawanie Katolickiej Nauki Społecznej. – Budowaliśmy wtedy wszystko od nowa: gospodarkę, demokrację, społeczeństwo obywatelskie. Rozpoczynały się spory europejskie. Szukano drogowskazów i KNS dawała szansę na bycie takim drogowskazem. Analizowano też w dużej mierze teksty „naszego” papieża, Jana Pawła II. Encyklika „Centesimus annus” w niektórych kręgach była wręcz bestsellerem. Jak dodała, istniało też zainteresowanie Katolicką Nauką Społeczną ze strony młodego pokolenia, co jej zdaniem na pewno nie było „owczym pędem” a studiowanie papieskich encyklik „nie było obciachem”.

– Moja teza na dziś jest niestety pesymistyczna: dziś nie ma pogody na Katolicką Naukę Społeczną – stwierdziła prof. Dylus. Jej zdaniem, to, co miało zostać na nowo zbudowane w Polsce, zostało zbudowane i nastał czas rozkoszowania się „jeśli nie luksusem, to jakąś stabilną konsumpcją”. – O tym, że młodzież bardzo szybko odchodzi od Kościoła, już w Polsce napisano wiele. A ci, którzy się naprawdę angażują we wspólnotach religijnych, wolą kształtować duchowość indywidualną, a nie uczyć się Katolickiej Nauki Społecznej. Ewentualnie pociąga ich radykalizm, stąd te różne, przynajmniej z nazwy, „grupy militarne”: Wojowników Maryi, Rycerzy Jana Pawła II etc.

Przyznała też, że nie lepiej jest w starszym pokoleniu, a ruch społeczny katolików świeckich, spośród których wymieniła Akcję Katolicką, Kluby Inteligencji Katolickiej czy stowarzyszenia rodzin chrześcijańskich, są jej zdaniem „rachityczne”. – Katolicyzm społeczny i polityczny w Polsce jest dziś, moim zdaniem, w defensywie – powiedziała, dodając, że KNS zarówno jako teoria, jak i ruch społeczny powinny się wzajemnie napędzać.

Odpowiadając na pytanie, czy ten stan rzeczy da się zmienić i co można zrobić, prof. Dylus stwierdziła, że przede wszystkim nie powinno się uprawiać Katolickiej Nauki Społecznej „obok” innych nauk, w tym socjologii, ekonomii czy politologii. Jest raczej wskazane, aby przedstawiciele tych nauk społecznych znali zasady KNS i uwzględniali je w swoich teoriach – powiedziała.

Wskazała, że na niektórych uczelniach jak KUL czy UKSW Katolicka Nauka Społeczna jest nauczana w ramach nauk społecznych. Także akademickie środowisko etyki gospodarczej, choć złożone niekoniecznie z osób wierzących, jest otwarte na współpracę w tym zakresie. – Ale raczej z naszej strony jest małe zainteresowanie, a to tędy jest droga – aby nie izolować Katolickiej Nauki Społecznej – mówiła prof. Dylus.

Argumentowała przy tym, że jedna z wiodących zasad KNS, zasada pomocniczości, najlepiej została wcielona w życie przez politologów zajmujących się samorządnością terytorialną, polityką społeczną lub europeistyką. „Słownik” jest zatem jedną ze ścieżek, dzięki którym można nawiązywać z tymi środowiskami współpracę. Dodała też, że należy poprawić jakość nauczania KNS w seminariach duchownych. – Ja to znowu czarno widzę, bo wiem o dezintegracji środowiska wykładowców KNS. (…) Jeśli wykładowcy KNS nie rozpalą ducha tej nauki wśród przyszłych księży, to niewiele dotrze do zlaicyzowanej młodzieży na lekcjach religii w szkole – stwierdziła.

Prelegentka poparła też postulat, aby „Słownik” dotarł do każdej polskiej parafii, ale wyraziła obawę, że „będzie tam leżał zakurzony na półce”. – Może nie uda się już reanimować Akcji Katolickiej i innych XX-wiecznych ruchów, ale może uda się dotrzeć z KNS do aktywnych świeckich – powiedziała, wskazując, że może chodzić np. o uczestników oaz i kursów Alpha. Nauczający o KNS powinni przy tym umieć odpowiadać na współczesne wyzwania, wśród których prelegentka wymieniła rosnące zjawisko samotności, sztuczną inteligencję, tożsamość narodową, ewolucję rozumienia małżeństwa i rodziny czy toczące się bliżej i dalej wojny.

Kamil Sulej, prezes Zarządu Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”, współautor i redaktor naukowy „Słownika” wskazał, że kierowane przez niego stowarzyszenie stara się aktywnie promować KNS wśród osób świeckich – chce wręcz przygotowywać świeckich liderów w życiu rodzinnym i zawodowym. Temu poświęcony jest m.in. Festiwal Katolickiej Nauki Społecznej czy szkolenia dla katechetów i nauczycieli religii z zakresu tej nauki.

– Jako świeccy jesteśmy powołani do tego, aby świadomie przyczyniać się do budowy społeczeństwa opartego na solidarności. Istotne jest też to, abyśmy wszyscy mieli sprawiedliwe szanse do współuczestnictwa, a warunkiem tego jest wychowanie na konkretnych wartościach – dodał.

Organizatorami prezentacji „Słownika katolickiej nauki społecznej” wydanego przez Instytut Wydawniczy PAX były Instytut Katolickiej Nauki Społecznej i Fundacja Civitas Christiana. Katolicka Agencja Informacyjna jest patronem medialnym publikacji.