Nowy dokument ekumeniczny: Biskup Rzymu sługą jedności

Dykasteria ds. Popierania Jedności Chrześcijan przedstawiła 13 czerwca nowy dokument, który podsumowuje dialog ekumeniczny na temat roli papieża i sprawowania prymatu Piotra. List Dykasterii ds. Popierania Jedności Chrześcijan, zatytułowany „Biskup Rzymu”, podsumowuje owoce dialogów ekumenicznych na temat urzędu papieża. Są to dialogi, które rozpoczęły się prawie trzydzieści lat temu i zostały zainicjowane przez Jana Pawła II w odpowiedzi na debaty ekumeniczne po Soborze Watykańskim II.

Nowy dokument ma na celu podkreślenie formy sprawowania prymatu Biskupa Rzymu, która jest wspólna dla Kościołów chrześcijańskich, które żyły w pełnej komunii ze sobą w pierwszych wiekach. Nawet jeśli nie wszystkie dotychczasowe dialogi teologiczne „potraktowały temat na tym samym poziomie lub z taką samą głębią”, można zidentyfikować pewne „nowe podejścia” do najbardziej kontrowersyjnych kwestii teologicznych, stwierdza nowy dokument.

Czytanie tekstów Piotrowych

Podstawą dokumentu jest rozumienie roli apostoła Piotra. Jednym z owoców dialogu teologicznego jest nowe odczytanie tekstów dotyczących roli apostoła Piotra, które w przeszłości stanowiły przeszkodę dla jedności chrześcijan. Podczas dyskusji różni partnerzy dialogu chrześcijańskiego zostali poproszeni o unikanie anachronicznych projekcji późniejszych wydarzeń doktrynalnych i o świeże spojrzenie na rolę Piotra wśród apostołów. W ten sposób „różnorodne obrazy, interpretacje i modele zostały ponownie odkryte w Nowym Testamencie, podczas gdy biblijne terminy, takie jak episkopé (urząd nadzoru), diakonia (służba) i koncepcja «funkcji Piotrowej» pomogły rozwinąć bardziej wszechstronne zrozumienie «tekstów Piotrowych»”.

Pochodzenie prymatu

Pierwszy Sobór Watykański

Istotną przeszkodą są dogmatyczne definicje Soboru Watykańskiego I. Niektóre dialogi ekumeniczne poczyniły „obiecujące postępy, podejmując się «reinterpretacji» lub «ponownego odczytania» tego Soboru, co otwiera nowe drogi do dokładniejszego zrozumienia jego nauczania”, również w świetle kontekstów historycznych i nauczania Soboru Watykańskiego II. Dogmatyczna definicja powszechnej jurysdykcji papieża została zatem inaczej zinterpretowana poprzez „ukazanie jej zakresu i granic”. Możliwe było również „wyjaśnienie sformułowania dogmatu o nieomylności, a nawet uzgodnienie niektórych aspektów jego celu, uznając potrzebę osobistego sprawowania magisterium w pewnych okolicznościach, ponieważ jedność chrześcijan jest jednością w prawdzie i miłości”. Pomimo tych wyjaśnień, dokument przyznaje, że „obawy dotyczące relacji nieomylności do prymatu Ewangelii, nieomylności całego Kościoła, sprawowania kolegialności biskupiej i konieczności recepcji” są nadal wyrażane w dialogach.

Posługa dla pojednanego Kościoła

Wiele dialogów teologicznych uznało „potrzebę prymatu na poziomie powszechnym”. Odnosząc się do tradycji apostolskiej, niektóre dialogi doszły do wniosku, że od początków Kościoła chrześcijaństwo opierało się na siedzibach apostolskich, które zajmowały określony porządek. W tym Stolica Rzymska jako pierwsza. W niektórych dyskusjach wskazywano, że istnieje współzależność między prymatem a synodalnością na każdym poziomie życia kościelnego: lokalnym, regionalnym, ale także powszechnym. Inny argument, o bardziej pragmatycznym charakterze, dotyczy współczesnego kontekstu globalizacji i potrzeb misyjnych. Dialogi teologiczne zidentyfikowały pewne kryteria pierwszego tysiąclecia „jako punkty odniesienia i źródła inspiracji” dla ogólnie akceptowalnego sprawowania posługi jedności na poziomie powszechnym, takie jak nieformalny – a nie przede wszystkim jurysdykcyjny – charakter wyrażania komunii między Kościołami; „prymat honorowy” biskupa Rzymu; oraz współzależność między rozumieniem prymatu a wymiarem synodalnym.

Prymat i synodalność

Wiele dialogów uznaje, że pierwsze tysiąclecie historii chrześcijaństwa nie powinno być idealizowane ani upraszczane, również dlatego, że prymat na poziomie powszechnym powinien odpowiadać na wyzwania teraźniejszości. Dlatego też określono pewne zasady sprawowania prymatu w XXI wieku: „Pierwszym ogólnym porozumieniem jest współzależność prymatu i synodalności na wszystkich poziomach Kościoła oraz wynikająca z tego potrzeba synodalnego sprawowania prymatu. Kolejna zgoda dotyczy podkreślenia „wymiaru «wspólnotowego», opartego na sensus fidei wszystkich ochrzczonych, wymiaru «kolegialnego», wyrażonego przede wszystkim w kolegialności biskupiej, oraz wymiaru «osobistego», wyrażonego poprzez funkcję prymatu”. Kluczową kwestią jest relacja między Kościołem lokalnym a Kościołem powszechnym, która ma istotne konsekwencje dla sprawowania prymatu. Dialogi ekumeniczne pomogły „uzgodnić jednoczesność tych wymiarów i podkreślić, że dialektyczna relacja między Kościołem lokalnym a Kościołem powszechnym nie może być rozdzielona”.

Rola konferencji biskupów

Dialogi ekumeniczne wielokrotnie podkreślały „potrzebę równowagi między sprawowaniem prymatu na poziomie regionalnym i powszechnym” i zauważyły, że „w większości wspólnot chrześcijańskich poziom regionalny jest najważniejszy dla sprawowania prymatu, a także dla ich działalności misyjnej”. Niektóre dialogi teologiczne z zachodnimi wspólnotami chrześcijańskimi, zauważając „asymetrię” między tymi wspólnotami a Kościołem katolickim, wzywają do wzmocnienia konferencji biskupów katolickich, w tym na poziomie kontynentalnym, oraz decentralizacji na wzór starych Kościołów patriarchalnych.

Tradycje i pomocniczość

Podkreśla się znaczenie zasady pomocniczości: „Żadna kwestia, która może być odpowiednio rozwiązana na niższym poziomie, nie powinna być rozwiązywana na wyższym poziomie”. W niektórych dialogach zasada ta jest już stosowana w celu zdefiniowania akceptowalnego modelu „jedności w różnorodności” z Kościołem katolickim, argumentując, że „władza biskupa Rzymu nie powinna przekraczać tego, co jest konieczne do wykonywania jego posługi jedności na poziomie powszechnym i powinna proponować dobrowolne ograniczenie wykonywania jego władzy – uznając, że potrzebuje on wystarczającego stopnia autorytetu, aby poradzić sobie z wieloma wyzwaniami i złożonymi obowiązkami swojej posługi”.

Praktyczne propozycje pracy

Pierwszą propozycją jest nowa interpretacja nauczania Soboru Watykańskiego I przez Kościół katolicki z „nowymi wyrażeniami i nowym słownictwem, wiernym pierwotnej intencji, ale zintegrowanym z eklezjologią komunii i dostosowanym do obecnego kontekstu kulturowego i ekumenicznego”. Proponuje się również wyraźniejsze rozróżnienie między różnymi zadaniami Biskupa Rzymu, „w szczególności między jego posługą patriarchalną w Kościele Zachodnim a jego podstawową posługą jedności w komunii Kościołów”. Wzywa również do położenia większego nacisku na sprawowanie urzędu papieża w jego Kościele partykularnym, diecezji rzymskiej. Trzecie zalecenie dotyczy rozwoju synodalności w Kościele katolickim. W szczególności sugeruje „dalszą refleksję nad autorytetem krajowych i regionalnych Konferencji Biskupów Katolickich oraz ich relacji z Synodem Biskupów i Kurią Rzymską. Na poziomie powszechnym podkreślają potrzebę większego zaangażowania całego Ludu Bożego w procesy synodalne”. Ostatnia propozycja dotyczy „promowania «komunii soborowej» poprzez regularne spotkania zwierzchników kościelnych na całym świecie” oraz promowania synodalności między Kościołami poprzez regularne konsultacje oraz wspólne działania i świadectwa biskupów i zwierzchników kościelnych.