Płock: publikacja o męczeństwie księży i osób zakonnych w czasie II wojny światowej

„Martyrologium duchowieństwa polskiego i osób zakonnych w niemieckim obozie zagłady Soldau” – to tytuł wyjątkowej publikacji, która ukazała się nakładem Płockiego Instytutu Wydawniczego. Jej bohaterami są między innymi biskupi z Płocka: abp Antoni J. Nowowiejski i bp Leon Wetmański, którzy zginęli śmiercią męczeńską w Działdowie (Soldau). Książka jest owocem 25-letniej pracy badawczej śp. ks. kan. Mariana Ofiary, kustosza sanktuarium męczenników w Działdowie.

Całość zredagował ks. prał. dr hab. Daniel Brzeziński, prof. UMK w Toruniu, kierownik Katedry Teologii Praktycznej tej uczelni: – Jest to książka wyjątkowa z wielu powodów. Ukazała się już po śmierci Autora i stanowi owoc jego jakże kompetentnych i zarazem żmudnych, ale prowadzonych z ogromną pasją – trwających ponad ćwierć wieku – badań i poszukiwań. Ustalenia zawarte na kartach tej publikacji są w wielu miejscach przełomowe. Dotyczą one zarówno rekonstrukcji listy ofiar obozu zagłady w Soldau, jak i lokalizacji oraz upamiętnienia miejsc ich pochówku – wyjaśnia naukowiec.

Ksiądz kanonik Marian Ofiara (1962-2022), budowniczy kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Działdowie, proboszcz i kustosz Sanktuarium Diecezjalnego Błogosławionych Męczenników Działdowskich abp. Juliana Nowowiejskiego i bp. Leona Wetmańskiego w Działdowie (od 2014 roku) – dotarł do materiałów archiwalnych często nieznanych nawet badaczom zajmującym się problematyką działdowskiego obozu. Przebadał setki historycznych dokumentów.

– Wspierał inicjatywy edukacyjne, naukowe i wydawnicze, aby upamiętnić męczenników i uratować prawdę historyczną o byłym obozie koncentracyjnym w Działdowie. Pomagał w pracach poszukiwawczo-ekshumacyjnych ofiar obozu, prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej. Często mawiał, że „przybył do Działdowa o jedno pokolenie za późno”. Wiele osób, z którymi rozmawiał, zbierając relacje żyjących świadków tamtych zbrodni, w czasie II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej było jeszcze dziećmi i nie mogło dokładnie pamiętać obozowej hekatomby, a informacje o obozie z lat wojny i z okresu powojennego, skrywane przez dziesięciolecia, przekazali im rodzice czy też dziadkowie – relacjonuje ks. Daniel Brzeziński.

Działdowski obóz zagłady otoczony był po wojnie tylko lokalną pamięcią i właściwie nie istniał w zbiorowej świadomości Polaków. Zaczęło się to powoli zmieniać, gdy 12 czerwca 1967 roku odwiedził Działdowo Prymas Polski bł. kardynał Stefan Wyszyński i poświęcił w kościele farnym św. Wojciecha tablicę ku czci kapłanów-męczenników.

Autor książki niejednokrotnie przywoływał z szacunkiem postać księdza kanonika Czesława Burczyka, ówczesnego proboszcza parafii pw. św. Wojciecha  Działdowie, który z determinacją upominał się o godne upamiętnienie wszystkich więźniów obozu Soldau.

– Niniejsza monografia powstawała na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu jako rozprawa doktorska, która miała nosić tytuł „Martyrologium duchowieństwa i osób zakonnych w obozie koncentracyjnym Soldau. Historia. Świadectwo wiary i patriotyzmu. Pamięć i kult męczenników”. Gdy poznałem księdza Mariana i zobaczyłem jego pionierską, wytrwałą pracę nad upamiętnianiem ofiar obozu w Soldau, nie miałem wątpliwości, że to właśnie on jest najwłaściwszą osobą, która mogłaby się podjąć przygotowania takiej dysertacji. Skrupulatnie pracował nad nią przez wiele lat, aż do ostatnich dni swojego ziemskiego życia – przyznaje ksiądz profesor, który przeprowadził prace redakcyjne nad ostatecznym kształtem książki.

Ks. Marian Ofiara, po dokonanej przez św. Jana Pawła II w dniu 13 czerwca 1999 roku w Warszawie beatyfikacji 108 Męczenników z okresu II wojny światowej, a wśród nich arcybiskupa A. J. Nowowiejskiego i biskupa L. Wetmańskiego, zaangażował się w szerzenie kultu błogosławionych męczenników działdowskich. W dniu 25 marca 2009 roku zostali oni współpatronami parafii św. Katarzyny w Działdowie, a 12 czerwca 2010 roku – patronami miasta Działdowa. Staraniem ks. Mariana w kościele parafialnym została umieszczona granitowa tablica z nazwiskami osób duchownych i zakonnych zamordowanych w Soldau. W 2018 roku przy sanktuarium powstał symboliczny grób biskupów z Płocka.

– W tzw. Lasku Zwierskiego 22 marca 2013 roku stanął krzyż i tablica upamiętniająca męczeństwo pomordowanych więźniów. Dzięki jego zabiegom parafia otrzymała krzyż biskupi Antoniego Juliana Nowowiejskiego i obraz przedstawiający biskupów z Płocka na tle obozu Soldau. Dnia 8 czerwca 2014 roku pierwszy biskup toruński Andrzej Suski ogłosił kościół parafialny parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej Diecezjalnym Sanktuarium Błogosławionych Męczenników arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego i biskupa Leona Wetmańskiego. Sanktuarium działdowskie, szczególnie od czasu beatyfikacji jego patronów, odwiedza wiele pielgrzymek z całego kraju, zwłaszcza z diecezji płockiej i diecezji toruńskiej – przekazuje ksiądz prałat.

Wydana w Płocku książka, to wyraz hołdu złożonego pomordowanym i tym wszystkim, którzy cierpieli i zginęli w działdowskim obozie.

Ks. Marian Ofiara za wieloletnią działalność społeczną w roku 2014 został wyróżniony tytułem Honorowy Obywatel Miasta Działdowo. Był kanonikiem dwóch kapituł: otrzymał godność kanonika honorowego Kapituły Kolegiackiej Grudziądzkiej w 2009 roku i Kapituły Katedralnej Płockiej w roku 2018, w uznaniu jego troski o uczczenie pamięci biskupów męczenników z Płocka: abp. Antoniego J. Nowowiejskiego, biskupa płockiego i bp. Leona Wetmańskiego, jego sufragana. Obaj ponieśli śmierć męczeńską w KL Soldau w 1941 roku.

Ks. Ofiara pośmiertnie został odznaczony przez Instytut Pamięci Narodowej złotym medalem Reipublicae Memoriae Meritum: – Ks. Marian Ofiara twierdził, że żyje na ziemi świętej, bo przesiąkniętej krwią męczenników, a to zobowiązuje – dodaje kustosz Kapituły Katedralnej Płockiej.

Książka pt. „Martyrologium duchowieństwa polskiego i osób zakonnych w niemieckim obozie zagłady Soldau” została wydana w 25. rocznicę beatyfikacji męczenników II wojny światowej. Dokonał jej papież Jan Paweł II 13 czerwca 1999 roku w Warszawie.

Publikacja ukazała się nakładem Płockiego Instytutu Wydawniczego, liczy 200 stron. Aneks stanowią fotografie przedstawiające błogosławionych, miejsce ich męczeństwa, dedykowane im uroczystości religijne.