Przekazanie zbiorów archiwalnych ppłk. Wacława Janaszka, ps. „Bolek”

W Sali Tradycji Ordynariatu Polowego im. bp. gen. dyw. Józefa Gawliny odbyła się uroczystość przekazania do Archiwum Akt Nowych zbiorów archiwalnych ppłk. Wacława Janaszka, ps. „Bolek”, szefa sztabu Zgrupowania „Radosław”. Przekazane dokumenty będą prezentowane przez kilka najbliższych tygodni w Sali Tradycji, a następnie znajdą się w Archiwum Akt Nowych w Warszawie.

Zebranych powitała Mariola Bahłaj, kierownik Wydziału Ceremoniału i Tradycji Orężnych. – Wystawa w sposób symboliczny przenosi nas do dramatycznych dni 1944 r. Prezentuje historię powstańców, którzy z poświęceniem walczyli o każdy skrawek Warszawy – powiedziała. Mariola Bahłaj podkreśliła, że dokumenty związane są m.in. z akcją przebicia się formacji powstańczych ze Starego Miasta do Śródmieścia. – Jest to historia oddająca w pełni bohaterskiego ducha walczącej Warszawy, której mieszkańcy nigdy nie złożyli broni przed niemieckim okupantem i zawsze byli gotowi do największych poświęceń – powiedziała.

Następnie poprosiła dyrektora Archiwum Akt Nowych Mariusza Olczaka o otwarcie wystawy. – Te dokumenty wracają w miejsce i w okolice miejsc, w których powstały. Dokumenty, które państwo zobaczycie na tej wystawie to pisma, meldunki i rozkazy wytworzone tutaj, w tym miejscu na ul. Długiej i w pobliżu ulicy Długiej – podkreślił. Wymienił, że wśród prezentowanych dokumentów są m.in. meldunki obserwatora z wieży katedry polowej. Dodał, że w ciągu kilku minionych lat udało się Archiwum Akt Nowych pozyskać niezwykle cenne archiwalia zarówno dowódców, jak i poszczególnych oddziałów. – Przed laty przejęliśmy zbiór dowódcy zgrupowania „Radosław” Jana Mazurkiewicza, nie tak dawno z Afryki południowej przyjechała do nas spuścizna Jana Wojciecha Kiwierskiego ps. „Oliwa”, który przekazała jego córka, pani Barbara Nowosad – wymieniał. Dodał, że chwilę przed rozpoczęciem uroczystości otrzymał od jednego z gości teczkę z dokumentami zgrupowania AK „Żyrafa”, wchodzącego w skład obwodu Żoliborz. Jak podkreślił, cieszy go, że archiwum nie jest miejscem kojarzonym jedynie z magazynem, ale że korzystają z niego historycy i dokumentaliści. Jego zdaniem zbiór przekazany przez Macieja Janoszka, będzie służył dalszemu poznaniu historii żołnierzy Armii Krajowej.

O swoim ojcu opowiedział Maciej Janaszek, który przekazał dokumenty do Archiwum Akt Nowych. Podkreślił, że dokumenty związane są głównie z okresem przedpowstańczym i dotyczą Polskiej Organizacji Zbrojnej oraz jej scalenia z Armią Krajową. Przyznał, że do przekazania dokumentów namówił go Mariusz Olczak. – On przekonał mnie, że to nie są moje prywatne dokumenty, że jest to własność Państwa Polskiego. Brzmi to górnolotnie, ale taka jest prawda. W związku z powyższym zdecydowałem się na przekazanie tych dokumentów, w mojej ocenie, w najbezpieczniejsze miejsce, to znaczy do Archiwum Akt Nowych. Stanowią ciekawy przyczynek działalności konspiracyjnej w czasie II wojny światowej – powiedział. Wyjaśnił, że dokumenty przez wiele lat były ukryte i mimo wizyt funkcjonariuszy bezpieki udało się je zachować.

Na wystawie towarzyszącej uroczystości zaprezentowane zostały rozkazy i meldunki, a także szkice sytuacyjne i fotografie z walk na Starym Mieście, m.in. fotokopie meldunków Janaszka o sytuacji Zgrupowania AK „Radosław”, fotokopie meldunków kpr. Jacka Tomaszewskiego ps. „Jacek z Wieży” – obserwatora zajmującego stanowisko w wieży katedry polowej przy ul. Długiej, a także teczki osobowe kapelanów: m.in. bł. o. Jana Czartoryskiego ps. „Ojciec Michał”, ks. płk. Tadeusza Jachimowskiego ps. „Budwicz”, ks. Jana Ziei ps. „Rybak” oraz fotografia z Mszy św. sprawowanej w trakcie Powstania Warszawskiego przez bp. Stanisława Adamskiego.

Podczas uroczystości otwarcia wystawy pieśni wojskowe i powstańcze wykonali artyści Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego.

***

Wacław Janaszek urodził się 1 grudnia 1903 r. w Radomiu. W czasie wojny polsko-bolszewickiej pełnił ochotniczo służbę w Wojsku Polskim. 30 września 1926 r., po ukończeniu szkoły oficerskiej, rozpoczął służbę w 5 pułku saperów w Krakowie, a następnie w batalionie szkolnym, a następnie Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie.

W czasie kampanii wrześniowej pełnił służbę w Dowództwie Saperów Armii „Pomorze”. Od końca 1939 r. w konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski. Następnie był komendantem Okręgu Warszawa-Miasto i Powiat Polskiej Organizacji Zbrojnej i redaktorem wydawanej przez tą organizację pisma „Żołnierz Polski”. Od 1942 r. pełnił funkcję szefa sztabu Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej.

W czasie Powstania Warszawskiego był szefem sztabu Zgrupowania „Radosław”. Od 8 sierpnia 1944 r. przez kilka następnych dni pełnił obowiązki dowódcy Zgrupowania, w zastępstwie rannego ppłk. Jana Mazurkiewicza „Radosława”. Między innymi dowodził zgrupowaniem w czasie walk w obronie cmentarzy wolskich. 25 sierpnia 1944 r. został ciężko ranny w rejonie ul. Koźlej. 27 września 1944 r. został zamordowany przez Niemców w szpitalu powstańczym przy ul. Drewnianej 8 na Powiślu. Jest pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterach powstańczych.