O małżeństwie i rodzinie z perspektywy socjologa i psychologa. Zjazd Pastoralistów w Płocku

– Polska nie jest w awangardzie zmian, które w odniesieniu do małżeństwa i rodziny widzimy na Zachodzie, widać jednak, że zdecydowanie do tych zmian dołącza i dzieje się to coraz szybciej – mówił prof. Krzysztof Koseła z UW, przedstawiając z perspektywy socjologa współczesną kondycję małżeństwa i rodziny w naszym kraju. O tym, jak trudno jest odpowiedzieć na pytanie, czy dany człowiek jest dojrzały do małżeństwa mówiła z kolei prof. Stanisława Steuden, psycholog z KUL. Prelegenci zabrali głos podczas  Zjazdu Polskiego Towarzystwa Pastoralistów. Zjazd poświęcony przygotowaniu do małżeństwa odbywał się 16 i 17 września w Płocku.

Na temat współczesnej kondycji małżeństwa i rodziny w Polsce mówił socjolog, prof. Krzysztof Koseła z UW, przedstawiając wyniki badań na ten temat. Jak zaznaczył stan nawet najnowszych badań nie oddaje sytuacji bieżącej, która wciąż gdzieś umyka, ponieważ w ostatnim czasie nastąpiło wielkie przyspieszenie procesów zmian na tym polu.

Zwrócił uwagę, że odsetek małżeństw sakramentalnych i tych zawieranych wyłącznie jako cywilne był w Polsce względnie stabilny. Zauważalna zmiana nastąpiła gdzieś ok. 2018 r. czyli zaledwie 6 lat temu. Zmniejszyła się wówczas liczba ślubów kościelnych i wzrosła liczba cywilnych. Radykalna wydaje się też zmiana, która zaszła między spisami powszechnymi w 2011 r. a 2021 r., gdy „znikło” w Polsce 6 mln katolików. Prof. Koseła omawiając te badania podkreślał, że te zmiany, które wydają się nagłe, ujawniają jedynie procesy, które działy się od dawna lecz niejako w ukryciu.

W tym kontekście przypomniał prowadzone od dziesięcioleci badania nt. wartości, które rodzice uważają za istotne w wychowaniu, i na które zwracają uwagę. Ujawniały one, że pewne cechy, jak np. pracowitość, oszczędność rodzice mimo upływu lat uważali za cechę istotną mniej więcej na tym samym poziomie. Inaczej jest w przypadku religijności. Jej znaczenie już na przestrzeni wielu dziesiątków lat spada.

Socjolog zaznaczył, że Polska nie jest w awangardzie procesów zmian, które dokonują się w całym zachodnim świecie, choć rzeczywiście mniej więcej po 2005 r. zmiany w naszym kraju zaczęły przyspieszać. Zwrócił natomiast uwagę na niepokojąco niskie wskaźniki demograficzne oraz fakt, że polskie nastolatki posiadania dzieci nie uważają za coś specjalnie istotnego wśród swoich planów na przyszłość.

O dojrzałości do życia małżeńskiego z perspektywy psychologa mówiła prof. Stanisława Steuden z KUL. Zwróciła uwagę na współczesne źródła problemów i trudności w funkcjonowaniu małżeństw i rodzin, wymieniając przede wszystkim: rozbieżność między prawem kościelnym a prawem świeckim odnośnie istotnych przymiotów małżeństwa, błędne interpretacje tego, co się rozumie przez podmiotowość, autonomię czy samorealizację, a także sprzeczność poglądów na temat roli mężczyzny i kobiety z powołaniem, jakim jest ojcostwo i macierzyństwo.

Mówiąc o dojrzałości do małżeństwa zwróciła uwagę, że trudno określić, czy dany człowiek jest dojrzały. Dojrzałość bowiem to nie tyle pewien stan, co raczej proces dojrzewania, który dokonuje się na przestrzeni całego życia, obejmuje różne etapy funkcjonowania i nie przebiega równolegle we wszystkich płaszczyznach. Podkreśliła też, że dojrzewanie wiąże się z doświadczaniem kryzysów. Zaznaczyła, że zarówno wyjście za mąż jak i urodzenie dziecka wiąże się z pewnym kryzysem, koniecznością wejścia w nowe role, pewnym ograniczeniem wolności – ten kryzys ma jednak charakter bardzo pozytywny, jest rozwojowy.

Prof. Steuden podkreśliła, że dojrzałość do małżeństwa sakramentalnego nie oznacza, że już jesteśmy gotowi na sprostanie wyzwaniom, jakie ono niesie. Małżeństwo to raczej „punkt startowy” na drodze. Do jej rozpoczęcia potrzebna jest jednak decyzja – musi być ona wolna i świadoma, tzn. ludzie muszą rozumieć, czego ta decyzja dotyczy, że małżeństwo jest sakramentem i że ma charakter nierozerwalny. Nie mogą też mieć zaburzeń uniemożliwiających podjęcie istotnych obowiązków małżeńskich.

W kontekście zdolności do podjęcia decyzji o małżeństwie prof. Steuden zwracała uwagę na znaczenie motywacji, która towarzyszy kandydatom do sakramentu małżeństwa, rozwagi oraz odpowiedzialności.