Prof. Weiler krytykuje decyzję prezydenta Warszawy ws. krzyży w urzędach

Decyzję prezydenta Warszawy o usunięciu krzyży z urzędów miejskich skrytykował prof. Joseph Weiler z Uniwersytetu Nowojorskiego. Zabrał on głos podczas trwającej w Senacie konferencji „Wolność sumienia i wyznania w państwie demokratycznym”. Zdaniem wybitnego amerykańskiego prawnika prezydent Warszawy ma rację powołując się na wyznaniową neutralność miasta, jednak źle rozumie pojęcie neutralności.

Przemawiając za pomocą połączenia wideo Weiler przypomniał Preambułę polskiej Konstytucji: „my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego – Polski”. Stwierdził, że zapis ten jest „podziwiany na całym świecie”.

Dodał, że niezależnie od tego, jaka partia akurat rządzi, państwo powinno szanować wolność wyznania i braku wyznania swoich obywateli, które czasem są w konflikcie. Za podstawowy błąd uznał przekonanie, że państwo, chcąc zachować wyznaniową neutralność musi być świeckie. Wskazał, że Wielka Izba Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu odrzuciła taka interpretację.

Zauważył, że w Europie są dwie praktyki w podejściu do kwestii neutralności wyznaniowej. Pierwszą reprezentuje Francja, w której Konstytucja stanowi o świeckości państwa. Druga praktyka jest obecna na przykład w Wielkiej Brytanii, gdzie krzyż znajduje się we fladze, odniesienie do Boga w hymnie państwowym, a nawet istnieje państwowy Kościół anglikański. Czy aby być państwem świeckim, Wielka Brytania musi zmienić hymn, a Irlandia czy Niemcy usunąć z Konstytucji odwołanie do Boga? Czy państwo może zaprzeczać zbiorowej tożsamości? – zastanawiał się Weiler.

Przestrzegł przed myleniem świeckości z neutralnością. Ponowie dał przykład dwóch modeli, tym razem finansowania szkolnictwa. W modelu francusko-amerykańskim państwo, w imię neutralności, finansuje tylko świeckie szkoły państwowe w przekonaniu, że finansując szkoły wyznaniowe naruszałoby neutralność. Za posłanie dziecka do szkoły wyznaniowej rodzice muszą więc płacić z własnej kieszeni. Czy to jest neutralność? – pytał prawnik. Z kolei w modelu brytyjsko-holenderskim finansowane są szkoły zarówno publiczne jak i wyznaniowe, system jest więc sprawiedliwy i „o wiele bardziej neutralny”, stwierdził Weiler.

Wracając do sprawy krzyży w warszawskich urzędach, zaznaczył, że Urząd Miasta nie powinien w ogóle zajmować stanowiska w kwestii religijnej, nie opowiadać się ani za obecnością krzyża, ani przeciw, nie powinien wspierać jego wieszania, ani tego zakazywać, ale winien pozwalać jednostkom działać zgodnie z własnym sumieniem, na równi traktując świeckość i religijność. Na zakończenie ocenił, że decyzja prezydenta Warszawy nie jest wyrazem zapisu z Preambuły polskiej Konstytucji.