Alternatywna Nagroda Nobla za walkę o środowisko i prawa człowieka

W tym roku tzw. Alternatywna Nagroda Nobla trafiła do działaczy i organizacji na rzecz praw człowieka z Filipin, Palestyny, Mozambiku i Wielkiej Brytanii. Fundacja Right Livelihood ogłosiła laureatów w Sztokholmie.

Uhonorowana została aktywistka Joan Carling, która od ponad 30 lat prowadzi kampanię na rzecz praw rdzennej ludności Filipin. Pomimo aresztowań i gróźb śmierci nadal walczy o prawa ludności tubylczej i pomaga społecznościom bronić ich ziem i przeciwstawiać się wyzyskowi ze strony potężnych interesów korporacyjnych i państwowych. 61-letnia Carling angażuje się w zapobieganie niszczycielskim projektom wydobywczym i w przestrzeganie praw rdzennych kobiet na szczeblu ONZ.

Palestyński laureat, 44-letni Issa Amro z Hebronu otrzymuje nagrodę za „niezachwiany, pokojowy opór przeciwko nielegalnej izraelskiej okupacji” na Zachodnim Brzegu, poinformowała fundacja. Wraz z założoną przez siebie grupą aktywistów Youth Against Settlements (YAS) stał się wiodącym głosem ruchu pokojowego, który opowiada się za godnym życiem Palestyńczyków. Amro i YAS dokumentowały przestępstwa związane z prawami człowieka, organizowały protesty, a także mobilizowały międzynarodowych sojuszników. Jak stwierdzono, Amro jest zastraszany i atakowany oraz znajduje się pod stałym nadzorem izraelskich osadników, a „jego konsekwentne zaangażowanie w działania przeciwko stosowaniu przemocy stoi w jaskrawym kontraście z przemocą wynikającą z izraelskiej okupacji”. 

Działaczka na rzecz ochrony środowiska Anabela Lemos z Mozambiku została uhonorowana za swoje zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości środowiskowej. Jak podaje Fundacja Right Livelihood, wraz ze swoją organizacją Justica Ambiental! (JA!) od ponad 20 lat walczy przeciwko projektom budowlanym wielkich korporacji, które miałyby wypędzać ludzi z wiosek, niszczyć źródła utrzymania i zwiększać zmiany klimatyczne. W szczególności udana kampania przeciwko Mozambik LNG, projektowi produkcji gazu o wartości 24 miliardów dolarów w Cabo Delgado z udziałem grupy Total Energys, sprawił, że Lemos stała się znana. Jak wynika z decyzji  o przyznaniu nagrody, w opresyjnym klimacie politycznym Lemos udowadnia, że walka o sprawiedliwość ekologiczną może pokonać granice.

Londyńska agencja badawcza Forensic Architecture (FA) otrzymuje Alternatywną Nagrodę Nobla za rozwój interdyscyplinarnych i cyfrowych metod kryminalistycznych dla ofiar naruszeń praw człowieka i ochrony środowiska. FA jest liderem w łączeniu technologii z pracą na rzecz praw człowieka. W ponad 100 projektach badawczych odkryła nowe fakty dotyczące wydarzeń historycznych, takich jak niemieckie ludobójstwo w Namibii w latach 1904-1908. W czasach, gdy prawda i fakty są systematycznie kwestionowane, nawet przez rządy, Forensic Architecture zapewnia nowe podejście do dokumentowania złożonych zdarzeń.

„Alternatywna Nagroda Nobla” jest przyznawana od 1980 roku przez fundację Right Livelihood Award rokrocznie czterem osobom i organizacjom.  Jest to wyróżnienie „za budowanie lepszego świata”, a zarazem wsparcie dla ludzi, którzy we wzorowy sposób odpowiedzieli na największe wyzwania, wobec których stoi ludzkość. Dotychczas otrzymało ją ponad 140 osób z około 60 krajów. Ostatnio była dotowana w wysokości czterech milionów szwedzkich koron (350 tys. euro).

Pierwszymi laureatami „Alternatywnego Nobla” byli w 1980 Hassan Fathy z Egiptu za koncepcje przedstawione w książce „Architektura dla biednych” oraz międzynarodowa organizacja Plenty International Stephen Gaskin, działająca w USA, Lesotho i Gwatemali, propagująca programy pomocowe dla potrzebujących zarówno w krajach bogatej Północy, jak i biednego Południa.

Laureatami byli m.in. trzykrotnie Międzynarodowy Czerwony Krzyż (1917, 1944, 1963), dwukrotnie – Urząd Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców, w 1979 roku Matka Teresa z Kalkuty, w 2001 roku brazylijski teolog wyzwolenia Leonardo Boff, w 1983 roku Lech Wałęsa, w 2010 roku pochodzący z Austrii biskup brazylijskiej prałatury terytorialnej – Erwin Kräutler za wielkie zaangażowanie w obronę praw ludności tubylczej w Amazonii oraz za wkład w zachowanie przed zniszczeniem tropikalnych lasów Amazonii. W 2011 roku „Alternatywnego Nobla” otrzymał po raz pierwszy Chińczyk Huang Ming za aktywność w dziedzinie energii słonecznej, a w 2019 roku – szwedzka działaczka na rzecz ochrony środowiska, 16-letnia wówczas Greta Thunberg.

Fundatorem nagrody jest dziennikarz i filatelista Carl Wolmar Jakob von Uexküll, były członek Parlamentu Europejskiego. Wcześniej Uexküll starał się ufundować Nagrodę Nobla w dziedzinie ekologii i rozwoju, co jednakże odrzucił Komitet Noblowski, który przyznaje Nagrody Nobla za osiągnięcia naukowe, literackie i pokojowe.

Laureaci Right Livelihood Award są ogłaszani z reguły pod koniec września w centrum prasowym szwedzkiego ministerstwa spraw zagranicznych, a nagrody wręczane są na początku grudnia w siedzibie szwedzkiego parlamentu w Sztokholmie.