Abp Gądecki: hr. Władysław Zamoyski jest przykładem człowieka idącego w ślady Bożej hojności

„Wiadomo, że najdoskonalszym wzorem hojności jest Pan Bóg, bo wszystkie dobra człowiecze od Niego pochodzą. Ale przykładem człowieka idącego w ślady Bożej hojności był Władysław Zamoyski. Kierując się duchem patriotycznym, stał się wzorem szczodrobliwej miłości, bezinteresowności i wielkoduszności, nieszukającej poklasku” – mówił abp Stanisław Gądecki w Kórniku. Metropolita poznański przewodniczył Mszy św. w kościele pw. Wszystkich Świętych z okazji 100. rocznicy śmierci założyciela Fundacji Zakłady Kórnickie.

W homilii abp Gądecki zwrócił uwagę, że wielkoduszna hojność i szczodrość powinny cechować wszystkich, którzy pragną oddać swoje zdolności na służbę społeczną.

Metropolita poznański przypomniał życiorys hr. Władysława Zamoyskiego. Podkreślił, że od najmłodszych lat był on wychowywany „w atmosferze żarliwego patriotyzmu, religijności oraz kultu dla tradycji wybitnych przodków”. W 1863 roku rozpoczął naukę w paryskim Lycée Imperial Charlemagne, a w 1875 roku – zgodnie z wolą ojca – rozpoczął służbę wojskową w Vincennes pod Paryżem.

Metropolita poznański przypomniał, że Władysław Zamoyski w latach 1879-1881 został członkiem komisji mającej badać Australię pod względem agronomicznym, przemysłowym i handlowym. Odbył też rejs na Tasmanię i Nową Kaledonię, odwiedził Nową Zelandię, Wyspy Tonga, Samoa i Hawaje. Stamtąd udał się do Stanów Zjednoczonych, do San Francisco, Chicago i Nowego Jorku. W 1881 r. opuścił Stany Zjednoczone, by wkrótce – wraz z matką i siostrą – wrócić do Kórnika.

Abp Gądecki zaznaczył, że Zamoyski, będąc właścicielem dóbr kórnickich, początkowo borykał się z kłopotami materialnymi, spowodowanymi zadłużeniem odziedziczonego majątku i koniecznością przeprowadzenia remontu zamku.

Przypomniał też szeroką działalność założyciela Fundacji Zakłady Kórnickie oraz podkreślił jego dążenie do wzmocnienia gospodarczego i kulturalnego Wielkopolski i Podhala.

Hrabia pomagał matce i siostrze przy zakładaniu Szkoły Domowej Pracy Kobiet, zwanej Zakładem Kórnickim. „Był współzałożycielem Banku Ziemskiego w Poznaniu. W Kórniku rozszerzył zakres działalności przedsiębiorstwa handlu żelazem, zbudował warsztaty i odlewnię, uruchomił produkcję i sprzedaż oraz naprawę maszyn rolniczych, zapewniając pracę licznym Polakom” – zauważył abp Gądecki.

Wspomniał, że w 1885 r. Zamoyscy – jako obywatele francuscy – zostali zmuszeni do opuszczenia Wielkopolski, wrócili więc do Paryża. W lipcu 1886 roku osiedli w Galicji, przenosząc tam siedzibę zamkniętej w Kórniku przez władze pruskie Szkoły. Mimo oddalenia, Władysław żywo interesował się losami kórnickiego majątku.

Metropolita poznański wskazał, że hrabia z pobudek patriotycznych 9 maja 1889 r. zakupił dobra zakopiańskie, ratując je przed przejściem w niepolskie ręce. „W Zakopanem zdołał w krótkim czasie, zalesić zbocza górskie, ogołocone z drzew przez rabunkową gospodarkę poprzednich właścicieli. Rozbudował tartaki i papiernię. Przyczynił się do zbudowania kolei z Chabówki do Zakopanego, oraz z Jaworzna do Piły, a także do przygotowania dróg bitych przez Jaszczurówkę do Morskiego Oka i Doliny Kościeliskiej. Zaangażował się w sprawę budowy elektrowni oraz wodociągów, szkoły, szpitala, poczty, nowego gmachu Muzeum Tatrzańskiego” – zauważył ks. arcybiskup.

Przypomniał, że w 1910 r. hr. Zamoyski zbudował przy Krupówkach Bazar Polski – siedzibę polskiej spółki handlowej. Należał do wielu towarzystw, pełniąc w nich ważne funkcje oraz wspierając materialnie ich działalność. W lipcu 1912 r. w Paryżu Zamoyscy podpisali dokument o zamiarze oddania całego majątku na rzecz mającej powstać fundacji narodowej.

Abp Gądecki zwrócił uwagę, że w czasie I wojny światowej Władysław Zamoyski wspierał Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, prowadził akcję informacyjną służącą sprawie polskiej, finansował inicjatywy publicystyczne na rzecz niepodległości Polski. „Kontaktowali się z nim działacze Komitetu Narodowego Polskiego, m.in. Roman Dmowski, Ignacy Jan Paderewski, gen. Józef Haller oraz polscy delegaci na Konferencję Pokojową w Wersalu. Z kasy majątków kórnickich Zamoyskiego sfinansowano udział Kompanii Kórnickiej podczas powstania wielkopolskiego” – mówił ks. arcybiskup.

Po zakończeniu wojny powrócił do Kórnika w maju 1920 r. i podjął działania zmierzające do poprawienia stanu zaniedbanych majątków, aby je przekazać jako dar narodowy.

„W lutym 1923 r. Zamoyski został generalnym pełnomocnikiem swojej matki, z prawem dysponowania jej majątkiem zarówno za jej życia, jak i po śmierci, która nastąpiła 4.11.1923 r. Gotowy statut Fundacji „Zakłady Kórnickie” został złożony przez Władysława i Marię Zamoyskich osobiście, na ręce Stanisława Wojciechowskiego Prezydenta Państwa (16.02.1924). Wtedy też Zamoyscy podpisali akt donacyjny, zwracając się w nim do Sejmu, Senatu i rządu RP z prośbą o opiekę nad powstającą fundacją” – podkreślił metropolita poznański.

Przypomniał, że 13 września 1924 r. – już chory – hrabia spisał testament, którym uzupełnił swój dar o bezcenną bibliotekę oraz dzieła sztuki.

Abp Gądecki zwrócił uwagę, że Zamoyski nie doczekał oficjalnej wieści o tym, że Rada Ministrów skierowała akt fundacyjny do Sejmu (1.10.1924). „Wiadomość ta dotarła do Kórnika dopiero 3.10.1924 po południu. Tego właśnie dnia – kilkanaście godzin wcześniej – Władysław zmarł” – zauważył abp Gądecki.

Hrabia Władysław Zamoyski urodził się w 1853 r. w Paryżu. Tam też ukończył Lycée Charlemagne i Ecole Polytechnique. W latach 1879-1881 odbył podróż po Australii i Oceanii, przywożąc liczne eksponaty etnograficzne i mineralogiczne (obecnie w zbiorach zamku kórnickiego).

W 1881 r. przybył do Kórnika, by objąć dobra przekazane mu testamentem przez brata matki Jana Działyńskiego. Współpracował przy tworzeniu przez matkę Jadwigę Zamoyską Szkoły Domowej Pracy Kobiet, przeniesionej później do Zakopanego. Za zaangażowanie w obronę własności polskiej został przez Prusaków wydalony z Wielkopolski i odtąd przebywał w Galicji.

Do kraju powrócił w 1920 r., w 1924 r. przekazał cały swój majątek wraz z biblioteką narodowi polskiemu, tworząc fundację pod nazwą „Zakłady Kórnickie”.

20 lat życia hrabia poświęcił na walkę o Morskie Oko. Był przekonany, że trzeba walczyć o ten jeden z najpiękniejszych zakątków Tatr wszelkimi możliwymi sposobami. Ostatecznie we wrześniu 1902 roku sprawa została wygrana. Międzynarodowy Sąd Rozjemczy ds. ustalenia granicy w Tatrach uznał, że Morskie Oko należy do Polski.

Hr. Władysław Zamoyski zmarł w 1924 r. w Kórniku, został pochowany w krypcie Zamoyskich, w podziemiach kórnickiego kościoła.

W setną rocznicę śmierci Władysława  Zamoyskiego, 6 października, w Kórniku przy ul. Poznańskiej odbyła się uroczystość odsłonięcia jego pomnika. To kopia pomnika z Krupówek w Zakopanem.

Rok 2024 został ogłoszony przez Senat Rzeczypospolitej i Sejmik Województwa Wielkopolskiego Rokiem Władysława Zamoyskiego.