Pauliński Chorał Gregoriański – unikatowe nagranie w serii „Jasnogórska Muzyka Dawna”

W serii „Jasnogórska Muzyka Dawna – Musica Claromontana” ukazała się osiemdziesiąta już płyta. Na krążku znalazł się Pauliński Chorał Gregoriański  w wykonaniu Scholi Gregoriana Sancti Joannis Pauli II pod dyrekcją dr hab. Susi Ferfoglii – znawczyni śpiewu gregoriańskiego i średniowiecznych rękopisów liturgiczno-muzycznych.

– To wybór z Officjum na Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, który został dokonany na podstawie kilku źródeł paulińskich, które – niestety – nie zachowały się zbyt licznie – wyjaśnia o. Nikodem Kilnar, prezes Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska.

Jedyny średniowieczny antyfonarz, zawierający teksty i melodie śpiewów godzin kanonicznych, znajduje się obecnie w bibliotece metropolitalnej w Zagrzebiu (MR 8) i pochodzi prawdopodobnie z klasztoru w Remete (dziś będącego dzielnicą Zagrzebia). Teksty psalmów, których śpiew jest istotą codziennego oficjum (i których redakcja – podział na wersety itp. – nie zawsze w źródłach średniowiecznych jest jednakowa), zaczerpnięto ze średniowiecznego brewiarza z archiwum na Jasnej Górze, pochodzącego z klasztoru w Mochowie na Śląsku oraz z przedtrydenckiego drukowanego Breviarium Ordinis Fratrum Eremitarum Sancti Pauli Primi eremitae (Wenecja 1540).

Dr hab. Jakub Kubieniec, badacz muzyki średniowiecza i renesansu, chorału łacińskiego przypomina, że według konstytucji paulińskich w domach zakonnych, w których przebywało przynajmniej dwóch braci należało codziennie odprawić wspólnie siedem godzin kanonicznych: jutrznię (laudesy), prymę, tercję, sekstę, nonę, nieszpory i kompletorium. Należało to czynić w określonych porach dnia (w konstytucjach mowa o śpiewaniu tercji przed mszą, seksty bezpośrednio po mszy i nony po obiedzie lub w południe). W dni powszednie, braciom zajętym różnorodnymi obowiązkami („ze względu na ubóstwo domów naszego zakonu”) pozwalano wyjątkowo na odmówienie wszystkich godzin jedna po drugiej. Teksty oficjum należało odmówić lub odśpiewać „jasno, wyraziście i z zachowaniem interpunkcji”, głosem „nie za wysokim, ani za niskim”. Zakazywano śpiewu wielogłosowego i „z burdonem” (chodziło zapewne o improwizowaną polifonię). Eremici św. Pawła swoje zwyczaje liturgiczne oparli na tradycji archidiecezji ostrzyhomskiej. W dniu Wniebowzięcia oficjum paulińskie różniło się od wzorca pochodzącego z węgierskiej metropolii właściwie tylko obecnością hymnu w jutrzni, którego tradycyjnie w Ostrzyhomiu nie śpiewano. Także melodie ze źródeł paulinów zbliżone są do lokalnej wersji chorału wykonywanego na Węgrzech.

Opieka nad realizacją wydania Paulińskiego Chorału Gregoriański – In Assumptione Sanctae Mariae: o. Nikodem Kilnar, prezes Stowarzyszenia „Kapela Jasnogórska”, o. Dariusz Cichor OSPPE.

Nagrania w serii „Jasnogórska Muzyka Dawna – Musica Claromontana” to prawykonania.

Jasnogórskie muzykalia należą do skarbów polskiej kultury muzycznej. Jest to imponująca kolekcja ponad 3 tys. utworów. Około 2,5 tys. z nich stanowią rękopisy, ponad 500 to druki. Gromadzone były one przez wieki na potrzeby Kapeli Jasnogórskiej. Według rzeczoznawców to jeden z największych historycznych zbiorów muzycznych nie tylko w Polsce, ale i w Europie Środkowej.