Zmarli w 2024 r. ludzie Kościoła i różnych religii

W okresie od 1 listopada 2023 do 25 października br. na świecie zmarło 131 hierarchów katolickich, w tym 8 kardynałów, z 51 krajów, najwięcej z Włoch – 15, Stanów Zjednoczonych – 10 oraz z Brazylii i Niemiec – po 8; w Polsce zmarło 5 hierarchów i dalsi dwaj nasi rodacy odeszli do wieczności jako biskupi w innych krajach: w Brazylii (Janusz M. Danecki – 30 VIII) i w Republice Środkowoafrykańskiej (Zbigniew T. Kusy OFM – 31 III). Ponadto na całym świecie w tym samym czasie odeszło z tego świata wielu czołowych wyznawców i członków innych wyznań i religii. Oto krótka lista zmarłych.

2023

Kościół katolicki

22 XII – kard. Thomas Stafford Williams, Nowozelandczyk (ur. 20 III 1930), arcybiskup-senior Wellingtonu (1979-2005), biskup polowy armii nowozelandzkiej (1995-2005), kardynał od 2 II 1983.

Od 1 XI do 28 XII zmarło poza tym 15 innych arcybiskupów i biskupów oraz 2 wyższych dostojników kościelnych bez sakry biskupiej.

———————-

2 XII – bp Clarence James Kelly, Amerykanin (1941), tradycjonalista-sedewakantysta (uważający, że nie ma ważnie wybranego papieża i że po śmierci Piusa XII w X 1958 Stolica św. Piotra nie jest obsadzona – sede vacante), przełożony Bractwa Kapłańskiego św. Piusa V (FSSPV). Na kapłana wyświęcił go 13 IV 1973 abp Marcel Lefebvre, założyciel Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X, ale Kelly opuścił je z 9 innymi księżmi w 1983 i założył FSSPV. Sakry biskupiej udzielił mu 19 X 1993 inny sedewakantysta bp Alfredo Méndez González  z USA (1907-95).

4 XII – (Miami) Juana de la Caridad Castro Ruz (6 V 1933), Kubanka, siostra dyktatorów Fidela i Raúla, opozycjonistka, od 17 VI 1964 na emigracji, najpierw w Meksyku, następnie w USA, agentka CIA. Zawsze uważała się za katoliczkę.

Inni

15 XI – w Tokio Daisaku Ikeda (2 I 1928, Tokio), japoński pisarz, filozof, polityk, od 1975 prezes świeckiej organizacji buddyjskiej Soka Gakkai International; wykładał nt. pokoju, kultury i wychowania na podstawie buddyjskiej szkoły Nichirena Daishonina, laureat pokojowej nagrody ONZ w 1983 roku.

27 XII – Jacques Delors, Francuz (20 VII 1926), ekonomista, polityk, działacz Chrześcijańskiej Konfederacji Pracowników Francuskich, przewodniczący Komisji Europejskiej (1985-99).

2024

Kościół katolicki

Kardynałowie

16 I – Sergio Sebastiani, Włoch (11 IV 1931), dyplomata papieski, pronuncjusz i nuncjusz apostolski na Madagaskarze i Mauritiusie (1976-85) i w Turcji (1985-94), przewodniczący Prefektury Spraw Gospodarczych Stolicy Apostolskiej (1997-2008). Kardynał od 21 II 2001.

15 III – Paul Josef Cordes, Niemiec (5 IX 1934), m.in. wiceprzewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich (1980-95), przewodniczący Papieskiej Rady „Cor Unum” (1995-2010), doktor honoris causa KUL-u (2009). Kardynał od 24 XI 2007.

15 IV – Pedro Rubiano Sáenz, Kolumbijczyk (13 IX 1932), biskup Cúcuty (1971-83), arcybiskup-metropolita Cali (1985-94), a następnie Bogoty (1994-2010); kardynał od 21 II 2001.

30 V – Kelvin Edward Felix, z Dominiki (15 II 1933), arcybiskup Castries – stolicy Saint Lucii (1981-2008), przewodniczący Konferencji Kościołów Karaibów (1981-86) i Konferencji Biskupiej Antyli (1991-97); po zakończeniu posługi w Castries wrócił na Dominikę; kardynał od 22 II 2014.

28 IX – Alexandre do Nascimento, Angolczyk (1 III 1925), biskup Malanje (1975-77),1. arcybiskup-metropolita nowo utworzonej archidiecezji Lubango (1977-86), metropolita Luandy (1986-2001), wiceprzewodniczący Konferencji Biskupiej Angoli (1975-81), doświadczył uprowadzenia przez uzbrojonych napastników (15 X-16 XI 1982). Kardynał od 2 II 1983. W chwili śmierci był najstarszym wiekowo członkiem Kolegium Kardynalskiego – liczył 99,5 lat.

20 X – Eugenio Dal Corso PSDP (Zgromadzenie Małych Sług Opatrzności Bożej), Włoch pracujący w Angoli (16 V 1939). W latach 1975-86 posługiwał jako misjonarz w Argentynie (1975-86), a następnie od marca 1986 w Angoli, gdzie był m.in. prowincjałem swego zgromadzenia (1991-95), a następnie biskupem koadiutorem Saurimo (1995-97), biskupem tej diecezji (1997-2008), biskupem Bengueli (2008-18). Kardynałem został 5 X 2019.

28 X – Renato Raffaele Martino, Włoch (23 XI 1932), dyplomata watykański, od 1980 do 2002 nuncjusz apostolski, m.in. stały obserwator przy ONZ, przewodniczący Papieskiej Rady „Iustitia et Pax” (2002-03) i Papieskiej Rady Duszpasterstwa Migrantów i Podróżujących (2006-09), mianowany kardynałem 21 X 2003.

Arcybiskupi i biskupi

Najstarsi

28 IX – kard. Alexandre do Nascimento (ur. 1 III 1925) z Angoli (zob. wyżej). Zmarł w wieku 99,5 lat.

28 I – Walter Ivan de Azevedo SDB, Brazylijczyk (8 V 1926), biskup São Gabriel da Cachoeira, najpierw jako koadiutor (1986-88), a następnie jako ordynariusz (1988-2002). Miał 97,7 lat.

19 VII – Domenico Crescentino Marinozzi, OFM Cap, Włoch posługujący w Etiopii (21 XI 1926), biskup-wikariusz apostolski Soddo-Hosanna (1982-2007), w chwili śmierci liczył 97,6 lat.

Najmłodsi

1 VIII – Dilmo Franco de Campos, Brazylijczyk (15 III 1972), biskup pomocniczy Anápolis w stanie Goias (od 27 XI 2019). Zmarł na zawał serca w Anápolis w wieku 52,3 lat. Warto dodać, że sakry udzielił mu miejscowy biskup (od 9 VI 2004), Polak Jan Kazimierz Wilk

2 I – Ronald Ignacio (Bong) Lunas, Filipińczyk (27 XI 1966), biskup Pagadianu (od 11 II 2019), zmarł w szpitalu w Davao po wszczepieniu mu by-passów. Miał nieco ponad 57 lat.

10 IV – Martin James Chambers,Szkot (8 VI 1964), 2 lutego br. Franciszek mianował go biskupem diecezji Dunkeld w Szkocji, ale nominat zmarł nagle przed przyjęciem sakry, wyznaczonej na 27 kwietnia. Miał 59,8 lat.

Inni

9 II – (Berlin) Winfried Lipscher, Niemiec  (7 VI 1938), teolog, tłumacz, działacz na rzecz pojednania niemiecko-polskiego; był m.in. tłumaczem w ambasadzie Niemiec w Warszawie, pośredniczył w kontaktach kanclerza Helmuta Schmidta z kard. Stefanem Wyszyńskim; jeden z sygnatariuszy Memorandum Bensberger Kreis z Dortmundu (1968; nt. pojednania między obu narodami). W 2003 odznaczony przez prez. A. Kwaśniewskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP.

31 III – (Wilno) Nijolė Sadūnaitė, Litwinka (22 VII 1938), członkini Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanej; od 1956 ukrywała swą przynależność zakonną, w latach 1974-80 była więziona, współredaktorka „Kroniki Kościoła Katolickiego na Litwie”, od 1988 członkini Litewskiej Grupy Helsińskiej. Wielokrotnie odznaczana w wolnej Litwie.

2 IV – (Ebenhausen koło Monachium) ks. Gerhard Lohfink, Niemiec (29 VIII 1934),  teolog, egzegeta Nowego Testamentu, profesor Uniwersytetu w Tybindze, autor wielu książek o tematyce biblijnej, z których 14 uazało się po polsku.

18 VII – (Los Angeles) Bob (właśc. George Robert) Newhart, Amerykanin (5 IX 1929), aktor, komik, praktykujący katolik, zdobywca wielu nagród filmowych i telewizyjnych.

15 VIII – Agnes Katsuko Sasagawa, Japonka (28 V 1931), siostra zakonna, której od 12 VI 1973 do 15 IX 1981 ukazywała się wielokrotnie w jej klasztorze w Akicie Matka Boża. Pochodziła z rodziny buddyjskiej, miała słabe zdrowie, m.in. była głucha i częściowo sparaliżowana, ale cudownie wyzdrowiała i dzięki temu nawróciła się na katolicyzm i wstąpiła do zakonu.

8 X – (Martigny – Francja) bp Bernard Tissier de Mallerais, Francuz (14 IX 1945), z wykształcenia biolog, związany z Bractwem Kapłańskim św. Piusa X, w którym święcenia kapłańskie i biskupie przyjął z rąk abp. Marcela Lefebvre’a odpowiednio 29 VI 1975 i 30 VI 1988. Był jednym z 4 biskupów, konsekrowanych przez arcybiskupa bez zgody papieża, ściągając na siebie ekskomunikę, którą zdjął z nich 21 I 2009 Benedykt XVI. Bp Bernard był m.in. profesorem i rektorem seminarium duchownego Bractwa w Êcône i sekretarzem generalnym Bractwa.

10 X – Ethel Kennedy (z d. Skakel), Amerykanka (11 IV 1928), żona Roberta F. Kennedy’ego, zamordowanego 6 VI 1968, z którym miała 11 dzieci, głęboko wierząca katoliczka.

22 X – (Lima) Gustavo Gutiérrez, Peruwiańczyk (8 VI 1928), duchowny, jeden z głównych twórców teologii wyzwolenia; z wykształcenia był lekarzem; święcenia kapłańskie przyjął w 1959. W 1992 został dominikaninem. W 1985 uzyskał doktorat z teologii na Uniwersytecie w Lyonie.

Inne wyznania i religie

Chrześcijaństwo

16 II – (Charp – okręg jamalsko-nieniecki) Aleksiej Nawalny, Rosjanin (4 VI 1976), opozycjonista, ostro krytykujący obecne władze Rosji, za co 20 VIII 2020 w Tomsku próbowano go otruć, a gdy go odratowano w Niemczech (2020-21), wrócił do Rosji, gdzie natychmiast go aresztowano i wtrącono do kolonii karnej o zaostrzonym reżymie i tam zmarł. Przyznawał się do prawosławia, choć jednocześnie krytykował Patriarchat Moskiewski za jego służalczość wobec władz. 20 X 2021 przyznano mu Nagrodę Unii Europejskiej im. A. Sacharowa za działania w obronie praw człowieka.

13 III – (Sofia) Neofit, Bułgar (Simeon N. Dimitrow; 15 X 1945), prawosławny patriarcha bułgarski, zwierzchnik tamtejszego Kościoła prawosławnego (od 24 II 2013), wcześniej biskup dorostolski i ruseński (1994-2001) i metropolita Ruse (2001-13).

19 III – (Praga) Symeon, Czech (Radivoj Jakovljevič; 12 II 1926), biblista, prawosławny biskup ołomuniecko-brneński (od 2000), od 2006 z tytułem arcybiskupa. Po wymuszonym ustąpieniu głowy Kościoła Prawosławnego Ziem Czeskich i Słowacji metropolitę Krzysztofa na wiosnę 2013 przez kilka miesięcy tymczasowo kierował Kościołem do czasu wyboru nowego zwierzchnika Rościsława, którego jednak nie uznał za prawowiernego biskupa i do końca życia uważał, że jedynym kanonicznie wybranym biskupem prawosławnym w Czechach jest tylko on.

14 IV – (El Cajon w Kalifornii) Beverly LaHaye, Amerykanka, protestantka, żona pastora, prawicowa działaczka chrześcijańska, założycielka organizacji „Concerned Women of America”, opartej na zasadach biblijnych, media nazywały ją „wojowniczką prawicy amerykańskiej”.

3 VI  – (Tybinga) Jürgen Moltmann, Niemiec (8 IV 1926), teolog luterański, profesor Uniwersytetu w Tybindze; był synem masona, wielkiego mistrza loży, pod koniec wojny trafił do niewoli amerykańskiej i tam odkrył wiarę. Stworzył teologię nadziei i krzyża, angażował się w działalność ekumeniczną, wraz z teologiem katolickim Johannesem Metzem współtworzył „teologię polityczną”.

24 VIII – (wyspa Kythira) Christos Jannaras, Grek (10 IV 1935), teolog prawosławny, pisarz i publicysta. Studiował w Atenach i na paryskiej Sorbonie, potem wykładał filozofię i teologię na różnych uczelniach w USA, Niemczech i w innych krajach, był znany ze swych sympatii prorosyjskich i proputinowskich.

14 IX – (Zwolle – wsch. Holandia) Arie van der Veer, Holender  (30 I 1942), teolog, kaznodzieja i pastor Chrześcijańskiego Kościoła Reformowanego, kawaler Zakonu Orańskiego-Nassau, długoletni przewodniczący Evangelische Omroep – stowarzyszenia radiowo-telewizyjnego (powstałego w 1967), tworzącego programy religijne, liczącego obecnie ok. 320 tys. członków.

25 IX – Vassula Rydén, Greczynka (właśc. Vasssiliki Claudia Pendakis; ur. 18 I 1942 w Kairze), mistyczka chrześcijańska, odbiorczyni domniemanych objawień i przesłań od Boga do wszystkich ludzi pt. „Prawdziwe życie w Bogu”. Pochodziła z greckiej rodziny prawosławnej, ale przez wiele lat była daleka od wiary. Miała dwóch mężów Szwedów, luteran (1966-80 i 1981-2024). W 1985 nawróciła się dzięki objawieniom od Jezusa i całej Trójcy Świętej, Maryi i św. Michała, spisała je w 110 zeszytach. Głoszone przez nią poglądy budziły zastrzeżenia i wątpliwości zarówno w Kościele katolickim, jak i wśród prawosławnych.

Islam, hinduizm

19 V – (okolice Dżolfy w Iranie) Ebrahim Ra’isossadati, Irańczyk (Ra’isi; 14 XII 1960), duchowny szyicki, ajatollah, od 3 VIII 1921 prezydent Iranu, były prokurator generalny tego kraju, odpowiedzialny za wydawanie wyroków śmierci na więźniów politycznych, zginął w katastrofie śmigłowca (z 8 innymi osobami) w Azerbejdżanie Wschodnim (płn. Iran).

15 VI – Murhidhar Chandrakant Bhandare, Hindus (10 XII 1928), polityk z Indyjskiego Kongresu Narodowego, m.in. gubernator Orisy (2007-13) w okresie, gdy dochodziło tam do pogromów chrześcijan od 2008r.

17 X – (USA) Muhammed Fethullah Gülen, Turek (27 IV 1941), teolog, myśliciel muzułmański, działacz na rzecz pokoju, dialogu międzyreligijnego, spotykał się m.in. z Janem Pawłem II, patriarchą konstantynopolskim Bartłomiejem, rabinami i innymi przywódcami religijnymi. Od 1991 żył na emigracji w Stanach Zjednoczonych.