Zagrożenia dla katolickiego dziedzictwa Francji

Według opublikowanego w poniedziałek raportu, od przełomu tysiącleci odnotowano włamania do 2666 kościołów i kaplic w 69 francuskich diecezjach. W 19-stronicowym dokumencie opublikowanym 18 listopada przez Konferencję Biskupów Francji stwierdzono, że w tym samym okresie 1476 kościołów zostało uszkodzonych, a 396 sprofanowanych.

Badanie opublikowane na kilka tygodni przed ponownym otwarciem katedry Notre-Dame w Paryżu przedstawiło najdokładniejszy jak dotąd obraz stanu dziedzictwa religijnego Francji. Obawy o jego los wzrosły po pożarze katedry Notre-Dame w 2019 r., a także innych głośnych wydarzeniach, takich jak pożar w katedrze w Nantes w 2020 roku. W lipcu wybuchł pożar w katedrze w Rouen, a we wrześniu ogień zniszczył zabytkowy kościół w Saint-Omer.

W nowym raporcie nie skupiono się na tych szeroko opisywanych wydarzeniach, natomiast przedstawiono przegląd stanu francuskich kościołów.

Stwierdzono, że 411 kościołów i kaplic w 87 diecezjach w latach 1905-2023 przestało służyć do celów kultu. Badanie z 2015 r. sugerowało, że tylko w latach 1905-2015 137 budynków w 94 diecezjach przestało służyć celom religijnym.

Raport został sporządzony w odpowiedzi na prośbę francuskich senatorów Pierre’a Ouzouliasa i Anne Ventalon z lipca 2022 r. o inwentaryzację budynków kościelnych w kraju. We wrześniu 2023 r. Kościół rozpoczął ogólnokrajowy proces znany jako États généraux du patrimoine religieux (EGPR).

W jego ramach naukowcy wysłali do 94 francuskich diecezji około 60-stronicowy dokument zawierający 150 pytań dotyczących ich budynków kościelnych – podał francuski dziennik katolicki La Croix. Na kwestionariusz odpowiedziało, przynajmniej częściowo osiemdziesiąt siedem diecezji.

W przemówieniu z 18 listopada, kończącym proces, przewodniczący francuskiego episkopatu, arcybiskup Éric de Moulins-Beaufort zauważył, że krajowy system ochrony budynków sakralnych został ukształtowany przez ścisły rozdział Kościoła od państwa po rewolucji francuskiej. Ustawa z 1905 r. zadekretowała, że państwo jest właścicielem katedr, a władze lokalne są właścicielami kościołów.

„Miejsca kultu są wykorzystywane wyłącznie i w całości do celów religijnych, a dostęp do nich jest bezpłatny” – zaznaczył abp Moulins-Beaufort.

W raporcie stwierdzono, że we Francji znajduje się 149 katedr i 150 bazylik, a także 40 068 kościołów i kaplic należących do władz lokalnych w 87 diecezjach oraz kolejne 2145 budynków kościelnych będących własnością diecezji.

W latach 1905-2023 326 budynków należących do władz lokalnych przestało być używanych – o wiele więcej niż szacowano w 2015 r. (140).

Prawie 1700 budynków w 69 diecezjach jest obecnie zamkniętych przez cały rok z takich powodów jak wyludnienie lub obawy dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa. W 69 diecezjach od 2000 roku wyburzono 149 budynków kościelnych.

Według raportu, co najmniej 16 kościołów we Francji jest obecnie w budowie.

W swoim przemówieniu abp Moulins-Beaufort odniósł się do debaty wokół propozycji francuskiej minister kultury Rachidy Dati dotyczącej opłaty w wysokości 5 euro za wstęp do Notre-Dame de Paris po jej ponownym otwarciu 7 grudnia.

Dati argumentowała, że opłata ta przyniosłaby 75 mln euro rocznie, które mogłyby zostać wykorzystane na utrzymanie kościołów w całej Francji. Ale abp Moulins-Beaufort zauważył, że francuskie kościoły i katedry zawsze były otwarte dla wszystkich.

„Zamykanie ich, aby zapobiec uszkodzeniom, ograniczanie lub utrudnianie wstępu ze względów bezpieczeństwa, pobieranie opłat za wstęp w celu ich utrzymania, byłoby sposobem na zdradę ich pierwotnego powołania” – stwierdził.

„W naszych społeczeństwach, w których wszystko jest monitorowane, a wiele rzeczy jest dostępnych za opłatą, kościoły i katedry we Francji są wspaniałym wyjątkiem. Są to miejsca wolnego dostępu, gdzie każdy może wejść, gdzie każdy może wyjść, gdzie nikt nie ma prawa nabytego przez zapłatę do otrzymania określonej usługi”.

Przewodniczący episkopatu wyraził nadzieję, że francuskie kościoły i katedry zostaną „uchronione przed rosnącą komercjalizacją miejsc kultury”.