Kard. de Mendonça: Kościół potrzebuje poetów!

„Potrzebujemy poetów, którzy pomogą nam pokochać świat, znaleźć słowa nadziei, wznowić zdrowsze, bardziej zrównoważone relacje z naturą. Potrzebujemy skarbnicy człowieczeństwa i wizji, którą reprezentują poeci”. Kardynał José Tolentino de Mendonça, teolog i poeta, z pasją opowiedział o inicjatywie promowanej przez Dykasterię ds. Kultury i Edukacji, której jest prefektem, aby uczcić 800. rocznicę powstania Pieśni „Pochwała stworzenia”, zwanej także „Pieśnią słoneczną” św. Franciszka z Asyżu.

Od 2 do 4 grudnia temat ten będzie częścią refleksji grupy poetów i poetek o międzynarodowej sławie, którzy spotkają się w Watykanie, a następnie w Asyżu, aby zainspirować się wspomnianym „tekstem założycielskim” włoskiej literatury, dzielić się dziełami inspirowanymi wartościami franciszkańskimi i odkrywać na nowo poprzez poezję wartości pokoju i braterstwa.

Wydarzenie, zatytułowane „Nel nome del Cantico (W imię Pieśni), organizowane jest we współpracy z Włoskim Komitetem Narodowym Obchodów Osiemsetnej Rocznicy Śmierci Świętego Franciszka i ma na celu uczczenie jego spuścizny jako postaci łączącej narody, opiekuna stworzenia i promotora relacji międzyludzkich opartych na przebaczeniu i wolności.

Nasiona nowości

Ale po co gromadzić w Watykanie 18 poetów różnych narodowości? „Poeci są ważni, a ich związek z Kościołem i chrześcijaństwem nie jest nowy” – wyjaśnił kardynał w wywiadzie dla watykańskich mediów. „W tym roku obchodzimy 800. rocznicę powstania Pieśni „Pochwała stworzenia” i wiemy, jak ten poetycki utwór odegrał kluczową rolę w duchowości, w światopoglądzie, w chrześcijańskim doświadczeniu, w relacji także z innymi stworzeniami. Możemy powiedzieć, że naprawdę wygenerował nową wrażliwość. I tego oczekujemy również od poetów naszych czasów, że przynoszą ziarna nowości, przyszłości, że mogą nam powiedzieć coś nowego, podkreślając nowe możliwości” – podkreślił kard. de Mendonça.

Poeci papieża Franciszka

Papież Franciszek opublikował w lipcu 2024 r. „List o roli literatury w formacji”, w którym podkreślił zdolność poezji do dotykania serca człowieka, a ostatnio – we wstępie do książki „Verses to God”. W antologii poezji religijnej – zdefiniował poetę jako tego, który „oczami patrzy i jednocześnie śni, widzi głębiej, prorokuje”. „Wielokrotnie, przemawiając publicznie, zarówno do literatów, jak i do dzieci w szkołach, papież Franciszek używał terminu poeta jako synonimu kreatywności”, wyjaśnił prefekt Dykasterii ds. Kultury i Edukacji. „Osoba kreatywna również w sferze społecznej, to znaczy ktoś, kto potrafi sobie wyobrazić, może wnieść do teraźniejszości nowe możliwości, to, co jeszcze nie istnieje, ale może znacznie wzbogacić rzeczywistość”.

Poeci: skarbnica ludzkości

„Dzisiaj, tak jak wczoraj, Kościół potrzebuje was i zwraca się do was”, powiedział Paweł VI na zakończenie Soboru Watykańskiego II w swoim „Orędziu do artystów”, po tym jak w Kaplicy Sykstyńskiej w 1964 roku pragnął ponownie nawiązać z nimi przyjaźń. „Czy możemy powiedzieć, że nawet dzisiaj Kościół prosi poetów o pomoc? Absolutnie – tak. To właśnie powtarza dziś papież Franciszek. Potrzebujemy kreatywnych ludzi, pisarzy, powieściopisarzy, nowych gawędziarzy, potrzebujemy poetów, którzy mogą pomóc nam kochać świat, znaleźć słowo nadziei, pomóc nam powrócić do zdrowszej, bardziej zrównoważonej relacji z naturą. Poeci są strażnikami istoty ludzkości” – powiedział kard. de Mendonça. „Poeta – wyjaśniał dalej kardynał – jest swego rodzaju skarbnicą człowieczeństwa, ponieważ w swoich słowach zawsze stara się uczłowieczyć uczucia, doświadczenia. I tego właśnie potrzebujemy: skarbnicy człowieczeństwa i wizji, którą reprezentują poeci”.

Ziarno ukryte w sercu czasu

„W imię Pieśni” jest również proponowane jako okazja dla artystów słowa, aby na nowo odkryć aktualność „Pieśni słonecznej”, którą według literaturoznawców św. Franciszek z Asyżu napisał między 1224 a 1226 rokiem, w którym zmarł. „Jest to ogromny, przekrojowy i aktualny temat’”, wyjaśniał kardynał. „Spotkanie ma na celu refleksję nad aktualnością Pieśni, nad jej wpływem nie tylko na poziomie kultury i języka Włoch oraz w innych kulturach, ale także nad wizją, sposobem bycia poetą, bycia artystą. Chcemy zastanowić się nad wpływem tej Pieśni na pokolenia czytelników, które począwszy od tej Pieśni nauczyły się budować bardziej uniwersalne i braterskie relacje ze wszystkimi stworzeniami” – wyjaśniał kard. de Mendonça. Dodał: „Pomyślmy, ile wierszy, ile filmów, ile powieści, ile dzieł kultury zostało stworzonych, medytując nad tym właśnie utworem, który jest jak ziarno ukryte w sercu czasu”.

„Czy możesz to powiedzieć?”

W stuleciu, w którym ludzkość ponownie pogodziła się z horrorem wojny, wkład poetów w promowanie pokoju może wydawać się drugorzędny. Prefekt Dykasterii ds. Kultury i Edukacji nie zgadza się z tym. „Pamiętam anegdotę z biografii rosyjskiej poetki Anny Achmatowej, która w czasie wojny i deportacji szukała swojego syna. Mężczyzna, który również rozpaczliwie szukał swojego syna, rozpoznał ją i patrząc na nią zapytał: „Czy możesz to opowiedzieć?” „Tutaj” – wyjaśniał kard. de Mendonça, „poeci są tymi, którzy mogą opowiadać: opowiadać dramat wojny – pomyślmy o wierszu Primo Leviego w `Czy to jest człowiek` – zadawać pytania, które pomagają ludziom szukać pokoju i zrozumieć, że jest to jedyne prawdziwie ludzkie, pożądane rozwiązanie”.

Mistrzowie ciszy

Papież Franciszek napisał, że poeci mogą pomóc nam lepiej zrozumieć Boga jako „Poetę ludzkości”. Kardynał wskazał na zdolność pisarzy do otwierania naszej wyobraźni na tajemnicę Boga. „Poeta jest rodzajem anteny, sondą do przechwytywania niewidzialnego, do przechwytywania ciszy. A Bóg przemawia w ciszy. Jeśli jako społeczeństwo usuwamy ciszę, usuwamy również możliwość dostępu do tajemnicy Boga, który daje się słyszeć w ciszy. Poeci są mistrzami ciszy, mowy z pewnością, ale wszyscy poeci żyją w ciszy i wiedzą, jak żyć w ciszy w sposób teologiczny” – powiedział kard. de Mendonça.

Trzydniowy program

Międzynarodowe spotkanie poetyckie zgromadzi z inicjatywy Dykasterii ds. Kultury i Edukacji reprezentację poetów różnych narodowości i języków: osiemnastu poetów, trzynastu mężczyzn i pięć kobiet, z Włoch, Hiszpanii, Portugalii, Izraela, Stanów Zjednoczonych i Argentyny. Wydarzenie jest podzielone na trzy dni. Rozpocznie się od spotkania seminaryjnego zarezerwowane tylko dla poetów w siedzibie Dykasterii, rano 2 grudnia, a następnie po południu odbędzie się publiczne czytanie wierszy w rzymskim kościele Św. Franciszka a Ripa. 3 grudnia odbędzie się pielgrzymka do Asyżu oraz spotkanie z publicznością na targach wydawniczych „Più Libri Più Liberi” (Więcej Książek, Więcej Swobody) w La Nuvola” dzielnicy EUR w Rzymie w środę 4 grudnia. „Jest to miejsce, które pozwala nam dotrzeć do bardzo różnych odbiorców”, wyjaśnił kard. de Mendonça. „Zaczynamy od wzajemnego słuchania się poetów, którzy w ten sposób poznają się i próbują zaprezentować swoją twórczość. Następnie prezentacja utworów w kościele Św. Franciszka a Ripa będzie oddechem modlitwy, ukształtowanym przez słowa poetów. O wizytę w Asyżu prosili wszyscy poeci, ponieważ oznacza ona wysłuchanie miejsca, w którym narodziła się Pieśń. I wreszcie spotkanie z czytelnikami tych poetów i czytelnikami św. Franciszka z Asyżu” – powiedział prefekt Dykasterii ds. Kultury i Edukacji.