Paryska katedra Notre-Dame – symbol wiary Francuzów

Położona w centrum stolicy Francji katedra Notre-Dame należy do najwspanialszych zabytków architektury gotyckiej, jest powszechnie uznawanym symbolem Paryża i narodu francuskiego. Jej ponowne otwarcie i rekonsekracja nastąpi w najbliższy weekend.

Budowa katedry rozpoczęła się w 1163 roku z inicjatywy biskupa Maurice’a de Sully i została w dużej mierze ukończona do 1260 roku, choć była modyfikowana w kolejnych stuleciach.

Uważa się, że przed przybyciem chrześcijaństwa do Francji na miejscu Notre-Dame stała galijsko-rzymska świątynia poświęcona Jowiszowi. W IV lub V wieku na tym miejscu, w pobliżu pałacu królewskiego, zbudowano duży wczesnochrześcijański kościół, katedrę św. Szczepana. Wejście do niej znajdowało się około 40 metrów na zachód od obecnego zachodniego frontu Notre-Dame, a absyda znajdowała się mniej więcej tam, gdzie dziś znajduje się zachodnia fasada. Był mniej więcej o połowę mniejszy od późniejszej Notre-Dame, miał 70 metrów długości i był podzielony na nawę główną i cztery nawy boczne.

Ostatnim kościołem przed katedrą Notre-Dame była romańska przebudowa kościoła św. Szczepana, który, choć powiększony i przebudowany, został uznany za nieodpowiedni dla rosnącej liczby mieszkańców Paryża. Inspiracją dla bpa Maurice’a de Sully było gotyckie opactwo Saint Denis, wzniesione pod koniec lat trzydziestych XI wieku. Ołtarz główny został konsekrowany 19 maja 1182 roku przez kardynała Henri de Château-Marçay, legata papieskiego w Paryżu i bpa Maurice’a de Sully. Święty król Ludwik IX (1214-1270) złożył w katedrze relikwie Męki Pańskiej, w tym Koronę Cierniową, gwóźdź z Krzyża i kawałek Krzyża, które zakupił wielkim kosztem od łacińskiego cesarza Baldwina II.

Po rewolucji francuskiej w 1789 r. Notre-Dame doznała rozległej profanacji; wiele z jej obrazów religijnych zostało uszkodzonych lub zniszczonych. Została, podobnie jak pozostały majątek kościelny, przejęta przez władze i stała się własnością publiczną. W 1793 r. katedrę zamieniono na świątynię Rozumu, a następnie w 1794 r poświęcono Kultowi Najwyższej Istoty. W tym okresie zostało ściętych dwadzieścia osiem posągów królów biblijnych znajdujących się na zachodniej fasadzie, pomylonych z posągami królów francuskich. Wiele głów zostało znalezionych w pobliżu podczas wykopalisk w 1977 roku i jest wystawianych w Musée de Cluny. Przez pewien czas na kilku ołtarzach Bogini Wolności zastąpiła Dziewicę Maryję. Wielkie dzwony katedry uniknęły stopienia. Wszystkie inne duże posągi na fasadzie, z wyjątkiem posągu Matki Boskiej na portalu krużganka, zostały zniszczone. Katedra była wykorzystywana jako magazyn do przechowywania żywności i służyła innym celom niereligijnym.

Wraz z konkordatem z 1801 roku Napoleon Bonaparte przywrócił Notre-Dame Kościołowi katolickiemu do użytkowania, ale nie na własność. Zostało to sfinalizowane dopiero 18 kwietnia 1802 roku. Napoleon mianował również nowego biskupa Paryża, Jean-Baptiste de Belloy, który odrestaurował wnętrze katedry. Charles Percier i Pierre-François-Léonard Fontaine dokonali quasi-gotyckich modyfikacji Notre-Dame na potrzeby koronacji Napoleona na cesarza Francuzów w katedrze. Zewnętrzna część budynku została pobielona, a wnętrze udekorowano w modnym wówczas stylu neoklasycystycznym. Koronacja Napoleona odbyła się w Notre-Dame 2 grudnia 1804 r.

Po wojnach napoleońskich katedra Notre-Dame popadła w taki stan ruiny, że paryscy urzędnicy rozważali jej wyburzenie. Victor Hugo, który podziwiał katedrę, napisał powieść „Katedra Marii Panny w Paryżu” (w Polsce znana również pod tytułem „Dzwonnik z Notre-Dame”) w 1831 r , pragnąc uratować katedrę. Książka odniosła ogromny sukces, podnosząc świadomość niszczejącego stanu katedry. W 1844 roku król Ludwik Filip nakazał odrestaurowanie kościoła.

Podczas Komuny Paryskiej od marca do maja 1871 r. katedra i inne kościoły zostały zamknięte, a około dwustu księży i arcybiskup Paryża zostali wzięci jako zakładnicy. W maju, podczas Semaine sanglante „Krwawego Tygodnia”, gdy armia odbiła miasto, komunardzi obrali sobie za cel zniszczenie katedry, wraz z pałacem Tuileries i innymi zabytkami. Podpalenie zostało wstrzymane, gdy rząd komunardów zdał sobie sprawę, że pożar zniszczy również sąsiedni szpital Hôtel-Dieu, wypełniony setkami pacjentów.

Podczas wyzwolenia Paryża w sierpniu 1944 roku, katedra doznała niewielkich uszkodzeń od zabłąkanych kul. Część średniowiecznego szkła została uszkodzona i zastąpiona szkłem z nowoczesnymi abstrakcyjnymi wzorami. 26 sierpnia 1944 w katedrze odbyła się specjalna Msza św. z okazji wyzwolenia Paryża od Niemców; uczestniczyli w niej generał Charles De Gaulle i generał Philippe Leclerc.

W świątyni odbywały się także uroczystości pogrzebowe wielu francuskich prezydentów.

Dwukrotnie – 30 maja 1980 roku  oraz 22 sierpnia 2022 roku katedrę Notre Dame odwiedził sprawując Mszę św. Jana Paweł II, a 12 września 2008 roku spotkał się w niej z duchowieństwem papież Benedykt XVI.

W 1963 roku, z inicjatywy ministra kultury André Malraux i z okazji 800-lecia katedry, fasada została oczyszczona z wielowiekowej sadzy i brudu, przywracając jej pierwotny białawy kolor. Kolejny projekt czyszczenia i renowacji został przeprowadzony w latach 1991-2000. Pożar 15 kwietnia kwietniu 2019 r. spowodował poważne uszkodzenia, i sprawił, że przez ponad pięć lat świątynia musiała być zamknięta.