Piękno tej ziemi dla przyszłych pokoleń. Jak polskie parafie dbają o środowisko?

„Piękno tej ziemi skłania mnie do wołania o jej zachowanie dla przyszłych pokoleń. Jeśli kochacie tę ojczystą ziemię, niech to wołanie nie pozostanie bez odpowiedzi!” – głosił w homilii w czasie pielgrzymki do Polski w 1999 roku Święty Jan Paweł II. Jak dziś na to wezwanie odpowiadają polskie parafie? O działaniach na rzecz ochrony środowiska podejmowanych w Kościele opowiada Magdalena Kadziak, prezeska Światowego Ruchu Katolików na rzecz Środowiska.

W ramach programu “Zielone Parafie” blisko współpracujesz z wieloma wspólnotami w całej Polsce. Co możesz powiedzieć o świadomości ekologicznej wśród polskich katolików? 

Magdalena Kadziak: Widzimy, że świadomość ekologiczna wśród katolików w Polsce rośnie. W maju będziemy obchodzić 10. rocznice publikacji encykliki Laudato si’ i obserwujemy zmianę mentalną, która cały czas zachodzi. Oczywiście wciąż jest wiele pracy przed nami, ponieważ troska o środowisko nie jest jeszcze naturalnym priorytetem w pracy duszpasterskiej polskich parafii. 

W naszym duszpasterstwie ważnym autorytetem jest Jan Paweł II. Kojarzę liczne inicjatywy i kazania, w których inspiracją jest nauczanie papieża Polaka o godności życia, roli Pisma Świętego, ekumenizmie. Jednak często przełomowe myśli o ochronie środowiska, które po sobie pozostawił, nie są popularyzowane. Też masz wrażenie, że ten aspekt spuścizny Jana Pawła II wciąż jest niedoceniony? 

Rzeczywiście wśród wielu publikacji i nawiązań do nauczania Jana Pawła II rzadko wybrzmiewa np. fragment z homilii wygłoszonej w Zamościu 12 VI 1999 r., kiedy mówił: „Istnieje bowiem niebezpieczeństwo, że to, co tak cieszy oczy i raduje ducha, może ulec zniszczeniu. Wiem, że biskupi polscy wyrażali taki niepokój już przed dziewięciu laty, zwracając się do wszystkich ludzi dobrej woli w liście pasterskim na temat ochrony środowiska. Słusznie pisali, że „każda działalność człowieka jako istoty odpowiedzialnej ma swój wymiar moralny. Degradacja środowiska godzi w dobro stworzenia ofiarowane człowiekowi przez Boga-Stwórcę jako nieodzowne dla jego życia i rozwoju. Istnieje powinność należytego korzystania z tego daru w duchu wdzięczności i szacunku (…). Z drugiej zaś strony świadomość, że dar ten przeznaczony jest dla wszystkich ludzi, stanowi dobro wspólne, rodzi również właściwe zobowiązanie względem drugiego człowieka. Dlatego też uznać trzeba, że wszelkie działania, które nie uwzględniają prawa Boga do swego dzieła, jak i prawa człowieka obdarowanego przez Stwórcę, sprzeciwiają się przykazaniu miłości. (…) Trzeba zatem uświadomić sobie, że istnieje ciężki grzech przeciwko środowisku naturalnemu obciążający nasze sumienia, rodzący poważną odpowiedzialność przed Bogiem-Stwórcą”. Ważne więc, żebyśmy wezwania do wymagania od siebie choćby inni od nas nie wymagali, odczytywali również w kontekście środowiskowym.

Troska o środowisko nie jest raczej pierwszym skojarzeniem z parafialną wspólnotą. Jednak już dzieje się w naszych parafiach w tym temacie całkiem sporo. Czy mogłabyś więcej o tym opowiedzieć?

Wśród projektów które jako Ruch Laudato si’ promujemy jest m.in francuski eglise verte – ekumeniczna inicjatywa zrzeszająca parafie i zbory, wspierająca parafie we wprowadzaniu ekologicznych rozwiązań. W Polsce prowadzimy program „Zielone parafie”, którego celem jest wprowadzenie przesłania encykliki Laudato si’ w życie. Dzieje się to również poprzez wdrażanie bardzo praktycznych rozwiązań, na przykład takich jak postawienie stojaka na rowery, żeby parafianie byli zachęceni do wybierania innych środków transportu niż auto. W ramach programu w kilkunastu  parafiach zostały postawione zbiorniki na deszczówkę, żeby ogród parafialny podlewać wodą, która już z nieba spadła – dzięki czemu nie tylko nie marnujemy, ale również oszczędzamy obniżając rachunki za wodę. 

A czy mamy w Polsce parafie, które w trosce o stworzenie i dla środowiska działają kompleksowo?

Dla mnie bardzo budującym i inspirującym miejscem jest bydgoska parafia św. Wincentego a Paulo. Odwiedzając tę parafię i rozmawiając z proboszczem księdzem Barem, zobaczyłam nie tylko świetną inicjatywę termomodernizacyjną ogromnego budynku, ale przede wszystkim parafię zorientowaną na służbę – Bogu i ludziom. Zakonnicy zdecydowali się na termomodernizację z przyczyn zarówno ekonomicznych jak i ekologicznych. Na terenie parafii już znajdują się panele fotowoltaiczne i gruntowe pompy ciepła, a na wiosnę planowane jest wysianie łąki kwietnej oraz postanowienie uli. W centralnym miejscu kościoła znajduje się ołtarz, ponieważ Eucharystia jest kluczowa dla duchowego rozwoju parafian, natomiast na około w budynku parafialnym umieszczone są: jadłodzielnia, BAR socjalny (ta gra słów z nazwiskiem proboszcza!) kawiarnia, chór parafialny i wiele innych inicjatyw. 

Gdy myślisz o Kościele, który odpowiada na wezwanie do zachowanie piękna tej ziemi dla przyszłych pokoleń, to jakie inicjatywy podejmowane w parafiach masz przed oczami?

Moim marzeniem w kontekście parafii w Polsce jest to, żeby były to miejsca życia. Gdzie ludzie znają się ze sobą nawzajem i budują prawdziwą wspólnotę. W parafii, której duszpasterze służą ludziom, do których zostali posłani, w naturalny sposób spotykają się z ubogimi i mogą stać się odpowiedzią na ich potrzeby. Wezwanie płynące z Laudato Si, żeby „usłyszeć wołanie ziemi i krzyk ubogich”, w oczywisty sposób wskazuje na połączenie kryzysu społecznego i środowiskowego, który widzimy. 

Łatwiej nam przychodzi troska o środowisko, kiedy doświadczamy piękna natury. Dlatego organizowanie wspólnego czasu w naturze to zawsze dobry pomysł. To mogą być wyprawy z ministrantami i ministrantami na łonie natury, parafialne rajdy rowerowe czy też nabożeństwa odprawiane w plenerze. Zorganizowanie ogrodu parafialnego, w którym wierni mogą po Mszy się spotkać i odpoczywając blisko natury, budować relacje z innymi czy kontemplować usłyszane Słowo Boże.

Jakie znaczenie ma duchowość w budowaniu ekologicznej świadomości? 

Duchowość katolicka ma kluczowe znaczenie dla budowania świadomości ekologicznej., To przecież nasza wewnętrzna motywacja jest pierwszym krokiem do zmiany naszego stylu życia. Papież podkreśla to w Laudato Si. Zacytuję, bo trudno znaleźć bardziej pasujące słowa: „Można mieć niewiele, a żyć intensywnie, zwłaszcza gdy jesteśmy w stanie odkryć inne przyjemności i odnajdywać satysfakcję w braterskich spotkaniach, usługiwaniu, w realizowaniu swoich charyzmatów, w muzyce i sztuce, w kontakcie z naturą, w modlitwie. Szczęście wymaga umiejętności ograniczenia pewnych potrzeb, które nas ogłuszają, i pozostawania w ten sposób otwartymi na wiele możliwości, jakie daje nam życie. (223) (…) Musimy zdobyć się na mówienie o integralności życia ludzkiego, konieczności popierania i łączenia wszystkich wielkich wartości. Zanik pokory w człowieku, nadmiernie podekscytowanym możliwością panowania absolutnego, bez żadnych ograniczeń, może jedynie prowadzić do wyrządzenia szkody społeczeństwu i środowisku. Nie jest łatwo rozwijać tę zdrową pokorę i radosną wstrzemięźliwość, jeśli stajemy się samowystarczalni, jeśli wykluczymy Boga z naszego życia, a Jego miejsce zajmuje nasze własne ego, jeśli uważamy, że to my sami określamy, co jest dobre, a co złe (224)”.

Inicjatywy na rzecz ochrony środowiska podejmowane w parafiach są coraz częściej doceniane. W tym roku w Plebiscycie Ekologicznym UKSW powstała nowa kategoria specjalnie dla wspólnot parafialnych. Kto może się w niej zgłaszać?

Jednym z celów Plebiscytu Ekologiczneo UKSW jest zachęta dla wspólnot parafialnych do odpowiedzialnego  podejścia  do naszego wspólnego domu, jakim jest stworzony świat. W ramach konkursu powstała nowa kategoria dla parafii do 7 tys. i powyżej 7 tys. wiernych. Zgłaszać mogą się parafie z całej Polski, chodzi o to, by pokazać nowatorskie pomysły na rzecz ochrony środowiska, które mogą zainspirować również inne wspólnoty parafialne do działania. To również sposób na docenienie oddolnych inicjatyw, które są niezbędne do pozytywnych zmian dla środowiska, o których mówił Jan Paweł II i do których stale zaprasza nas papież Franciszek. 

***

Informacje o Plebiscycie Ekologicznym UKSW i jak się zgłosić, można znaleźć na stronie: https://ekoplebiscyt.uksw.edu.pl/