Dz 20,14-38: Duch Święty kieruje życiem apostoła i wspólnot wierzących w Jezusa jako Pana

Do Miletu. Pożegnanie z Efezjanami

14 Kiedy spotkał się z nami w Assos, zabraliśmy go. Przybyliśmy do Mityleny. 15 Odpłynąwszy stamtąd, znaleźliśmy się nazajutrz naprzeciw Chios, a następnego dnia przybyliśmy do Samos; dzień później dotarliśmy do Miletu, 16 gdyż Paweł postanowił ominąć Efez, aby nie tracić czasu w Azji. Śpieszył się bowiem, aby, jeśli to możliwe, być na dzień Pięćdziesiątnicy w Jerozolimie. 17 Z Miletu posłał do Efezu i wezwał starszych Kościoła. 18 A gdy do niego przybyli, przemówił do nich: «Wiecie, jakim byłem wśród was od pierwszej chwili, w której stanąłem w Azji. 19 Jak służyłem Panu z całą pokorą wśród łez i doświadczeń, które mnie spotkały z powodu zasadzek żydowskich. 20 Jak nie uchylałem się tchórzliwie od niczego, co pożyteczne, tak że przemawiałem i nauczałem was publicznie i po domach, 21 nawołując zarówno Żydów, jak i Greków do nawrócenia się do Boga i do wiary w Pana naszego Jezusa. 22 A teraz, przynaglany Duchem, udaję się do Jerozolimy; nie wiem, co mnie tam spotka 23 oprócz tego, że czekają mnie więzy i utrapienia, o czym zapewnia mnie Duch Święty w każdym mieście. 24 Lecz ja zgoła nie cenię sobie życia, bylebym tylko dokończył biegu i posługiwania, które otrzymałem od Pana Jezusa: [bylebym] dał świadectwo o Ewangelii łaski Bożej. 25 Wiem teraz, że wy wszyscy, wśród których po drodze głosiłem królestwo, już mnie nie ujrzycie. 26 Dlatego oświadczam wam dzisiaj: Nie jestem winien niczyjej krwi, 27 bo nie uchylałem się tchórzliwie od głoszenia wam całej woli Bożej. 28 Uważajcie na samych siebie i na całe stado, nad którym Duch Święty ustanowił was biskupami, abyście kierowali Kościołem Boga, który On nabył własną krwią. 29 Wiem, że po moim odejściu wejdą między was wilki drapieżne, nie oszczędzając stada. 30 Także spośród was samych powstaną ludzie, którzy głosić będą przewrotne nauki, aby pociągnąć za sobą uczniów. 31 Dlatego czuwajcie, pamiętając, że przez trzy lata we dnie i w nocy nie przestawałem ze łzami upominać każdego z was. 32 A teraz polecam was Bogu i słowu Jego łaski władnemu zbudować i dać dziedzictwo ze wszystkimi świętymi. 33 Nie pożądałem srebra ani złota, ani szaty niczyjej. 34 Sami wiecie, że te ręce zarabiały na potrzeby moje i moich towarzyszy. 35 We wszystkim pokazałem wam, że tak pracując trzeba wspierać słabych i pamiętać o słowach Pana Jezusa, który powiedział: „Więcej szczęścia jest w dawaniu aniżeli w braniu”». 36 Po tych słowach upadł na kolana i modlił się razem ze wszystkimi. 37 Wtedy wszyscy wy buchnęli wielkim płaczem. Rzucali się Pawłowi na szyję i całowali go, 38 smucąc się najbardziej z tego, co powiedział: że już go nigdy nie zobaczą. Potem odprowadzili go na okręt.

Kontekst i kompozycja

Paweł, aby szybciej dostać się do Jerozolimy na pięćdziesiątnicę, postanowił ominąć Efez.   Postanowił poczekać na starszych kościoła w Milecie.  Możliwe, że bał się rozruchów z jego szybkiego powrotu. Jego mowa pożegnalna jest forma literacką, która często pojawiała się w starożytnej literaturze greckiej i żydowskiej. Możemy zauważyć w jego mowie kilka elementów:

• Apostoł zwraca się do ludzi, którzy po nim przejmą jego rolę;
• Oświadcza, iż spełnił swoje zobowiązania;
• Daje do zrozumienia, że śmierć jest blisko;
• Żegna się z nimi we łzach i udziela błogosławieństwa.

W Milecie znajduje się ważny port morski około 60 km od Efezu. Możemy porównać ten fragment do mowy Mojżesza, który zwołał przed śmiercią starszych Izraela, aby wysłuchali jego mowy pożegnalnej i ostrzeżenia.

Paweł nawołuje na swój przykład jako wzór przywódcy w Kościele (Dz 20,18). Służył on Panu Jezusowi z całą pokorą wśród łez i doświadczeń, które go spotkały z powodu zasadzek żydowskich.

Paweł zapowiada cierpienie, uważa, że jest przynaglany przez Ducha świętego (greckie słowo znaczy dosłownie ,,związany”).

Paweł nigdy nie wzbogacił się srebrem, złotem ani nie zdobył szaty niczyjej, lecz przeciwnie utrzymywał siebie i swych towarzyszy pracą własnych rak. Dawał przykład swoim życiem; pracując wspierał słabszych od siebie.

Podsumowując swoje pożegnanie z starszymi kościoła ukazuje jaką miłością ich darzył. Pokazuje swoją szlachetność, hojność i przykład dla wyższych władz kościoła. Zaprezentował on konsekwencje w ofiarowanym posługiwaniu, ciężkiej pracy, szczodrości, cierpliwości w trudnych sytuacjach. Zauważył, iż jego uczniowie muszą nauczyć się życia chrześcijańskiego nie tylko w oparciu o słowa, lecz także dzięki obserwowaniu jego czynów oraz naśladując Chrystusa.

Orędzie teologiczne

• Starsi Kościoła, czyli dosłownie ,,prezbiterzy” (Dz 20,17)
• ,,Wiem teraz, że wy wszyscy, wśród których po drodze głosiłem królestwo, już mnie nie ujrzycie” – w pismach NT są ślady powtórnego pobytu Apostoła w Efezie po wyjściu z więzienia rzymskiego w 63r.; ( Flm 22, 1Tm 1,13)
• ,,Biskupi” – funkcja kościelna polegająca ona na kierowaniu życiem religijnym wszystkich wiernych. Termin ten nie pochodzi od Chrystusa, lecz pojawia się w drugiej poł. I w. po Chr.
• Agrafon zawarty w Dz 20,35 to słowa Jezusa nie zapisane w Ewangeliach, ale żywy przekaz ustnej tradycji.
• Słowo czuwajcie dosłownie oznacza ,, patrzcie” – bądźcie gotowi na pojawienie się fałszywych nauczycieli z zewnątrz i od środka. (Dz 20, 31)
• Postawa klęcząca – pozycja modlitewna w Biblii, klęczenie jest wyrazem pokory i błagania przed Bogiem.
• Pierwsza część tekstu to sekcja poświęcona itinerarium Pawła ze wskazaniem portów i odległości. W tej części również powraca cel wyprawy (ww. 14-16). W drugiej części ewangelista Łukasz relacjonuje spotkanie Pawła w Milecie ze starszymi Efezjanami oraz przytacza trzecie wielkie przemówienie Pawła. (ww. 17-38)
• Przemówienie, które zostało wygłoszoną przez Pawła do starszych z Efezu bywa nazywane ,,testamentem duszpasterskim Apostoła”. To jedna z trzech wielkich mów Apostoła. Pierwsza została wygłoszona do Żydów (13,13-41), druga do pogan (17,16-31), a trzecia do chrześcijan (20,18-35).
• Podczas wyprawy Pawła towarzyszył mu Duch Święty. Apostoł był niepewny swojej przyszłości, stwierdził, że czekają go więzy. Trudno jednak określić w jaki sposób został zapewniony o tym przez Ducha Świętego. Na podstawie Dz 21,4 można wnioskować, że chodzi o proroctwo.
• Paweł stwierdza, że nie jest winien niczyjej krwi (dosł. ,,czysty jestem od krwi wszystkich”). W Starym Testamencie często spotykamy odwołanie się do winy za przelanie czyjeś krwi np. Pwt 21,1-9. Apostoł ma jednak na myśli odpowiedzialność przełożonego za brak ostrzeżenia ludzi przewrotnych, aby odwrócili się od złej drogi (tak jak w Ez 3,18-20).

Ojcowie Kościoła

Św. Jan Chryzostom

– W swoich homiliach święty omawiał fragment Dz 20,14-38 podkreślając znaczenie pożegnania Pawła z Efezjanami. Zwrócił uwagę na miłość i troskę o jego uczniów, lecz także na jego wezwanie, aby pozostali wierni Ewangelii.

– Chryzostom nauczał, że pożegnanie Pawła jest przykładem tego, jak powinniśmy traktować innych. Powinniśmy go naśladować oraz zachęcać innych do życia zgodnie z wolą Bożą.

Św. Augustyn

– w swych komentarzach Augustyn podkreślał znaczenie tego wydarzenia dla Kościoła. Uważał, że pożegnanie Pawła było okazją do przypomnienia Efezjanom o obowiązkach wobec samego Boga oraz siebie nawzajem. Było to dowodem jego miłości do Efezjan oraz troski o ich zbawienie.

Aktualizacja w życiu Kościoła

KKK 1

,,Bóg nieskończenie doskonały i szczęśliwy zamysłem czystej dobroci, w sposób

całkowicie wolny, stworzył człowieka, by uczynić go uczestnikiem swego szczęśliwego

życia. Dlatego w każdym czasie i w każdym miejscu jest On bliski człowiekowi. Powołuje

go i pomaga mu szukać, poznawać i miłować siebie ze wszystkich sił. Wszystkich ludzi

rozproszonych przez grzech zwołuje, by zjednoczyć ich w swojej rodzinie – w Kościele.

Czyni to przez swego Syna, którego posłał jako Odkupiciela i Zbawiciela, gdy nadeszła

pełnia czasów. W Nim i przez Niego Bóg powołuje ludzi, by w Duchu Świętym stali się

Jego przybranymi dziećmi, a przez to dziedzicami Jego szczęśliwego życia”

KKK 868

„Zadaniem ludzi świeckich, z tytułu właściwego im powołania, jest szukać

Królestwa Bożego, zajmując się sprawami świeckimi i kierując nimi po myśli Bożej…

Szczególnym więc ich zadaniem jest tak rozświetlać wszystkie sprawy doczesne… i tak

nimi kierować, aby się ustawicznie dokonywały i rozwijały po myśli Chrystusa i aby służyły

chwale Stworzyciela i Odkupiciela”

KKK 1549

,,Przez pełniących posługę święceń, zwłaszcza przez biskupów i prezbiterów, we

wspólnocie wierzących staje się widzialna obecność Chrystusa jako Głowy Kościoła22.

Według trafnego wyrażenia św. Ignacego Antiocheńskiego, biskup jest „figurą Ojca” (typos

tou Patros), jakby żywym obrazem Boga Ojca”

Papiez Franciszek Encyklika Laudato si

,,91. Warunkiem autentyczności poczucia wewnętrznego zjednoczenia z innymi bytami natury jest równoczesna czułość, współczucie i troska o człowieka. Oczywista jest sprzeczność postaw tych, którzy walczą z handlem gatunkami zwierząt zagrożonych wyginięciem, a pozostają całkowicie obojętni na handel ludźmi, los ubogich, czy też chcą zniszczyć drugiego, nielubianego człowieka. Jest to oczywiste zagrożenie dla sensu walki o środowisko. To nie przypadek, że w kantyku, w którym święty Franciszek wielbi Boga za stworzenie, dodaje: «Panie, bądź pochwalony przez tych, którzy przebaczają wrogom dla miłości Twojej». Wszystko jest ze sobą powiązane. Dlatego konieczne jest połączenie troski o środowisko ze szczerą miłością do człowieka i z ciągłym zaangażowaniem wobec problemów społeczeństwa.”

Kultura i sztuka

„Święty Paweł” Bartolomeo Montagna/Wikipedia

Pytania do refleksji i modlitwy

• Jak w codziennym życiu mogę naśladować postawę Pawła?
• Czy potrafię zrezygnować z czegoś dla dobra drugiego człowieka?
• Czy nie wstydzę się mówić publicznie o Panu Bogu?

Bibliografia

• S. Stasiak, Komentarz teologiczno-pastoralny do Biblii Tysiąclecia, Poznań 2014
• W. Kurz, Dzieje Apostolskie. Katolicki komentarz do Pisma Świętego, Poznań 2022

Lektura pogłębiająca

• S. Fausti, Dzieje Apostolskie, komentarz duchowy, t.2