A piękno świeci w ciemności

Na Targach Wydawców Katolickich swoją premierę będzie miała książka „A piękno świeci w ciemności” – wywiad rzeka, który z bp. Michałem Janochą przeprowadziła Ewa Kiedio. Wydana nakładem „Więzi” książka poświęcona jest roli sztuki w chrześcijaństwie od starożytności aż po czasy współczesne. O specyfice prezentowanego w niej ujęcia stanowi fakt, że bp Janocha patrzy na ten temat zarówno z punktu widzenia teologa, jak też historyka sztuki i pasterza Kościoła.

Książka składa się z trzech obszernych rozdziałów. Pierwszy z nich przynosi namysł nad kategorią piękna, zadaniami sztuki w życiu człowieka, powinnościami artysty i wolnością twórczą. Wprowadzony jest tu także wątek różnic między pięknem estetycznym, a pięknem w ujęciu teologicznym. Punkt wyjścia rozmowy stanowi słynne zdanie Fiodora Dostojewskiego „Piękno zbawi świat”. Bp Janocha, którego myślenie głęboko zakorzenione jest w klasycznej triadzie dobra, piękna i prawdy, wskazuje na niebezpieczeństwa wynikające z faktu, że we współczesnej kulturze piękno wypierane jest przez inne wartości czy wręcz antywartości. Szczególnie ważne pole poszukiwań zarysowuje pytanie, jak w sztuce przedstawiać dobro, aby było ono dla odbiorcy pociągające.

Drugi rozdział poświęcony jest sztuce ikony i specyfice pojmowania piękna w chrześcijaństwie wschodnim, ze szczególnym uwzględnieniem tego, co może być inspirujące dla człowieka wyrastającego w kulturze Zachodu. Przystępnie omówiony jest tu okres ikonoklazmu, związek między walką o obrazy a sporami chrystologicznymi, jak również argumenty, które ostatecznie zdecydowały o tym, że w Kościele wizerunki Jezusa, Maryi i świętych otaczane są czcią. Istotnym zagadnieniem jest w tej części także kwestia kanonu, odbieranego nieraz jako ograniczenie wolności twórczej. Bp Janocha wskazuje na jego pozytywną rolę, związaną z zakorzenianiem dzieła w tradycji. Przywołuje także nazwiska tworzących dziś ikonopisów, którzy malują z poszanowaniem kanonu, a jednocześnie wyrobili sobie własny, rozpoznawalny język artystyczny, jak Mateusz Środoń, Michał Płoski czy o. Zinon Teodor.

Rozdział trzeci przedstawia z kolei rozwój sztuki w chrześcijaństwie zachodnim. Opisana w nim zostaje artystyczna, ale też duchowa specyfika średniowiecza, renesansu, baroku i późniejszych epok, w których drogi artystów i Kościoła katolickiego coraz bardziej się rozchodziły. Bp Janocha przedstawia swoją diagnozę takiego stanu rzeczy, zarysowując problem na szerokim tle społecznym i ideowym. Jako pozytywny przełom w tej kwestii ukazany zostaje Sobór Watykański II, a także działalność Pawła VI i Jana Pawła II. Rozmówcy wiele uwagi poświęcają także obecnej sytuacji dotyczącej relacji między Kościołem katolickim a światem artystycznym. Bp Janocha wymienia udane realizacje artystyczne powstałe w ostatnich dziesięcioleciach, takie jak projekty Stanisława Niemczyka czy wnętrze kościoła Opatrzności Bożej w Warszawie-Wesołej z wystrojem Jerzego Nowosielskiego. Nie kryje jednak swojego niepokoju związanego z kierunkiem rozwoju głównych nurtów sztuki współczesnej.

Książka zawiera 55 barwnych reprodukcji prac, które wspomniane zostały w rozmowie.

W czasie Targów Wydawców Katolickich bp Michał Janocha i Ewa Kiedio będą podpisywać książkę w stoisku „Więzi” w sobotę 1 kwietnia w godz. 14.00-15.00 (Arkady Kubickiego, stoisko nr 120).

Kup książkę Wydawnictwa WIĘŹ