Abp Gądecki: macierz Polaków powróciła w granice odrodzonego państwa

„Powstanie Wielkopolskie to jedno z niewielu udanych powstań. Dzięki temu czynowi zbrojnemu Polonia Maior, czyli macierz Polaków, powróciła po okresie zaborów w granice odrodzonego państwa polskiego” – zaznaczył w homilii abp Stanisław Gądecki. Metropolita poznański przewodniczył Mszy św. w bazylice farnej w Poznaniu z okazji 100. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego. W uroczystej Eucharystii uczestniczył prezydent RP Andrzej Duda.

Mszę św. rocznicową, transmitowaną przez TVP 3 Poznań, koncelebrowali abp Wojciech Polak, prymas Polski, oraz profesorowie i wykładowcy Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

W poznańskiej farze zgromadzili się przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, posłowie ziemi wielkopolskiej, rodziny powstańców wielkopolskich, zarząd i członkowie Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, służby mundurowe, harcerze, młodzież oraz licznie przybyli poznaniacy.

W homilii metropolita poznański zwrócił uwagę na najważniejsze wydarzenia jednego z nielicznych zwycięskich powstań polskich. Przypomniał, że 27 grudnia 1918 r. wybuchło powstanie, które w kilka dni oswobodziło Poznań. „Ostatnim aktem wyzwalania miasta 6 stycznia było opanowanie miasta i magazynów lotniczych na Ławicy. Był to ostatni punkt kontrolowany przez Niemców. A potem z poznańskiego centrum niczym kręgi po wodzie, po całej Wielkopolsce rozlała się powstańcza fala” – zauważył abp Gądecki.

Przewodniczący KEP podkreślił, że znaczącą rolę w tym zbrojnym zwycięskim zrywie Wielkopolan odegrali poznańscy księża i ziemianie, działacze społeczni i narodowi. „Polacy zajmowali niemieckie urzędy po wsiach i miasteczkach, na sztandarach haftowano hasła: z Bogiem za Ojczyzną” – mówił abp Gądecki.

Przypomniał, że w Poznaniu stacjonowały oddziały straży ludowej i służby straży i bezpieczeństwa, ściągnięte do miasta z powodu przyjazdu Ignacego Paderewskiego 26 grudnia 1918 r. Metropolita poznański zauważył, że wielu żołnierzy, którzy stanęli na czele oddziałów powstańczych, było dobrze wyszkolonych i miało doświadczenie wojenne z armii pruskiej.

Przewodniczący KEP zwrócił uwagę na rolę, jaką odegrało Powstanie Wielkopolskie dla integralności wyzwolonych przez powstańców ziem z Polską. „Było w tym coś niezwykłego. Gdyby w lutym 1919 r. nie podpisano umowy rozejmowej z Niemcami w Trewirze, powstanie mogło zostać łatwo stłumione przez wojska niemieckie, które nadciągały do Wielkopolski w coraz większych ilościach. Gdyby nie Powstanie Wielkopolskie, to zgodnie z ówczesną praktyką o przynależności ziem spornych zadecydowałyby zapewne plebiscyty, w wyniku których wiele terenów północnych, zachodnich i południowej Wielkopolski mogło przypaść Niemcom” – podkreślił metropolita poznański.

Abp Gądecki zauważył, że 28 czerwca 1919 r. podpisano traktat pokojowy, na mocy którego całość ziem zajętych przez powstanie przekazana została państwu polskiemu. „W ten sposób ziemia Piastów, twórców polskiej państwowości, stała się integralną częścią odrodzonej Rzeczypospolitej” – stwierdził metropolita poznański.

Przewodniczący KEP zaznaczył, że postawa powstańców wielkopolskich była postawą szczególnego patriotyzmu. „Patriotyzm oznacza umiłowanie tego, co ojczyste, umiłowanie historii, tradycji, języka czy samego krajobrazu ojczystego. Jest to miłość, która obejmuje dzieła rodaków i owoce ich geniuszu. Podobnie jak rodzina, naród i ojczyzna pozostają rzeczywistościami nie do zastąpienia” – stwierdził abp Gądecki.

Metropolita poznański zwrócił uwagę na potrzebę pielęgnowania pamięci o tym wielkim i ważnym dla naszej Ojczyzny wydarzeniu. „O powstaniu wielkopolskim trzeba pamiętać. Ta pamięć nie należy do kamieni, pomników, świętych miejsc, ona ma być niesiona przez ludzi” – mówił abp Gądecki.

Zaznaczył, że na konieczność pamiętania o wydarzeniach minionych wskazuje Biblia, która nakazuje, by samemu sobie stawiać wysokie cele i po to, by osiągnąć świętość. „Aby odwrócić się od dawnych podłości i zwrócić się ku ostatecznemu celowi, aby wolność nie przerodziła się w samowolę, aby poprawiała się jakość życia społecznego” – stwierdził abp Gądecki.

Podkreślił, że człowiek nie może funkcjonować w świecie społecznym bez świadomości posiadania własnej przeszłości, wyróżniającej go od innych i kształtującej jego tożsamość.

„Dziękujmy Bogu za niewysłowiony dar wolności naszej Ojczyzny, polecajmy Mu dusze poległych Wielkopolan, prośmy o łaskę wiary, nadziei i miłości dla wszystkich Polaków, aby w jedności i pokoju dobrze korzystali z bezcennego daru wolności” – mówił metropolita poznański.

Oficjalne obchody rocznicowe rozpoczęły się w stolicy Wielkopolski przed południem od złożenia wiązanek na mogile dowódcy powstania gen. Stanisława Taczaka, spoczywającego na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan, oraz przy tablicach pamiątkowych Franciszka Ratajczaka, pierwszego poległego powstańca wielkopolskiego, dowódców Powstania Wielkopolskiego oraz Ignacego Jana Paderewskiego. Prezydent RP Andrzej Duda nadał pośmiertnie najwyższe odznaczenie państwowe Order Orła Białego dowódcom Powstania Wielkopolskiego: generałowi broni Józefowi Dowbor Muśnickiemu i generałowi brygady Stanisławowi Taczakowi.

W Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim premier Mateusz Morawiecki wręczył medale Stulecia Odzyskania Niepodległości oraz odsłonił na budynku urzędu tablicę upamiętniającą 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości i 100. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Odbyła się też oficjalna prezentacja okolicznościowego znaczka powstańczego, wydanego przez Pocztę Polską.

Na placu Wolności został zorganizowany obóz powstańczy. Uczestnicy wydarzenia mogli obejrzeć pokazy przedstawicieli grup rekonstrukcyjnych z epoki oraz zobaczyć repliki samolotów Fokker, takich jakie powstańcy zdobyli sto lat temu na Ławicy, czy dioramę poczty sprzed stu lat. Chętni mogli nabyć okolicznościowe pocztówki, które można było wysłać do rodziny i znajomych.

O godz. 16.40, symbolicznej godzinie wybuchu powstania, rozpoczną się uroczystości przed pomnikiem Powstańców Wielkopolskich z udziałem prezydenta Andrzeja Dudy. O tej samej godzinie w Poznaniu na minutę zatrzymają się wszystkie autobusy i tramwaje. Zawyją też syreny w mieście i rozdzwonią się dzwony w kościołach archidiecezji. Już w pierwszą rocznicę wybuchu powstania z inicjatywy prymasa Polski kard. Edmunda Dalbora, arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego, o godz. 16.40 biły dzwony w całej Wielkopolsce.

Wieczorem przed siedzibą Muzeum Postania Wielkopolskiego 1918-1919 na Starym Rynku odbędzie się pokaz historyczny, a w Teatrze Muzyczny zabrzmi koncert „Śpiewanki Wielkopolskie”. Z kolei na INEA Stadionie będzie można wysłuchać koncertu „Muzyka Wolności”, podczas którego wystąpią znani polscy artyści, m.in. Kayah, Marla Rodowicz, Natalia Kukulska czy Kasia Kowalska.

Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 r. jako odpowiedź na negatywne reakcje Niemców sprzeciwiających się wizycie w Poznaniu polskiego działacza niepodległościowego i pianisty Ignacego Jana Paderewskiego. Zakończyło się rozejmem w Trewirze w 1919 r. Powstanie Wielkopolskie wywarło wpływ na aktywność niepodległościową Polaków zamieszkałych w zaborze pruskim, na Śląsku i Pomorzu, a także na ideę walki o dostęp do Bałtyku.